Αυτή η συνέντευξη έγινε μέσω skype το βράδυ της Παρασκευής. Με 8 ώρες διαφορά. Ο Γιάννης Βαρουφάκης έβλεπε έξω από το παράθυρό τους Τεξανούς να κάνουν βόλτα στο κέντρο του Austin, ενώ μου μιλούσε για την κρίση που βλέπει να βαθαίνει ανεπί(σ)τρεπτα, την βαθιά στεναχώρια του που τον θεωρούν καταστροφολόγο, την πραγματική του σχέση με τον Γιώργο Παπανδρέου, τον φίλο του Γιάννη Στουρνάρα, τον «Τσίπρα εξωτερικού».
Σε μια εκ βαθέων συζήτηση, ο Γιάννης Βαρουφάκης, καθηγητής πολιτικής οικονομίας και αρθρογράφος, απάντησε σε κάθε ερώτηση με μια φυσική ευθύτητα: για τον «Εμφύλιο Πόλεμο» των γονιών του, την κόρη του Ξένια που αποχωρίστηκε, την αλήθεια για την θητεία του στο στρατό. «Ευθαρσώς», «πες μου», «κρίση», «δεν έχω πρόβλημα να απαντήσω σε αυτό»: οι φράσεις αυτές επέστρεφαν στην κουβέντα μας που δεν είχε στόχο τόσο μια νέα ανάλυση επί της κρίσης (αυτές τις παρακολουθούμε κάθε εβδομάδα σε LifΟ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, protagon.gr και Hot Doc όπου γράφει άμισθα, με εξαίρεση τα δύο πρώτα μέσα από τα οποία παίρνει ένα πολύ μικρό ποσό, όπως διαβεβαιώνει), όσο να μάθουμε ποιος πραγματικά είναι και τι έχει στο μυαλό του ο Γιάννης Βαρουφάκης. Ποιος είναι ο κύριος καθηγητής, που διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Austin «Παγκόσμια και ευρωπαϊκή κρίση» (τι άλλο; λέει και ο ίδιος), αλλά και ένα καθαρά θεωρητικό μάθημα που στηρίζεται στις έννοιες «Αξία και ανάπτυξη».
Μεγάλωσα με τον Εμφύλιο Πόλεμο μέσα στο σπίτι
«Γεννήθηκα στο Παλαιό Φάληρο, με καταγωγή κυρίως από τo Kάιρο και την Κρήτη. Έχω μεγαλώσει με μια οικογένεια όπου το βασικό θέμα συζήτησης ήταν η πολιτική, με έντονες αντιπαραθέσεις. Ο πατέρας μου προερχόταν από την Αριστερά είχε περάσει χρόνια στη Μακρόνησο και στην εξορία, η μητέρα μου προερχόταν από μία συντηρητική οικογένεια . Η ίδια -για λόγους ιστορικών ατυχημάτων- στο πανεπιστήμιο ήταν ενταγμένη ακόμη και στην ακροδεξιά, θα έλεγα. Οπότε καταλαβαίνετε ότι ζούσα με τον Εμφύλιο Πόλεμο μέσα στο σπίτι μου. Βέβαια πολύ γρήγορα, από τα πρώτα χρόνια που ήταν μαζί οι γονείς μου συνέκλιναν προς την Κεντροαριστερά και οι δυο, αν και διατηρούσαν πάντα τις διαφορές τους. Ο πατέρας μου ψήφιζε ΕΔΑ, η μητέρα μου στη δεκαετία του ’60 έγινε Παπανδρεϊκή. Μετά την πτώση της δικτατορίας ο πατέρας μου συνέχισε να ψηφίζει κομμουνιστικό κόμμα, η μητέρα μου ΠΑΣΟΚ, μέχρι που στη δεκαετία του ’80 άρχισαν και οι δυο να ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ. Κατά 80% οι συζητήσεις μας αφορούσαν την πολιτική. Ακόμη και όταν ζούσα στο εξωτερικό επί 23 χρόνια, όταν έπαιρνα τηλέφωνο τη μητέρα μου, το πρώτο πράγμα που συζητούσαμε ήταν οι πολιτικές εξελίξεις (γελάει). Σε καμία περίπτωση δεν ήταν η κλασική Ελληνίδα μητέρα…
«Γεννήθηκα στο Παλαιό Φάληρο, με καταγωγή κυρίως από τo Kάιρο και την Κρήτη. Έχω μεγαλώσει με μια οικογένεια όπου το βασικό θέμα συζήτησης ήταν η πολιτική, με έντονες αντιπαραθέσεις. Ο πατέρας μου προερχόταν από την Αριστερά είχε περάσει χρόνια στη Μακρόνησο και στην εξορία, η μητέρα μου προερχόταν από μία συντηρητική οικογένεια . Η ίδια -για λόγους ιστορικών ατυχημάτων- στο πανεπιστήμιο ήταν ενταγμένη ακόμη και στην ακροδεξιά, θα έλεγα. Οπότε καταλαβαίνετε ότι ζούσα με τον Εμφύλιο Πόλεμο μέσα στο σπίτι μου. Βέβαια πολύ γρήγορα, από τα πρώτα χρόνια που ήταν μαζί οι γονείς μου συνέκλιναν προς την Κεντροαριστερά και οι δυο, αν και διατηρούσαν πάντα τις διαφορές τους. Ο πατέρας μου ψήφιζε ΕΔΑ, η μητέρα μου στη δεκαετία του ’60 έγινε Παπανδρεϊκή. Μετά την πτώση της δικτατορίας ο πατέρας μου συνέχισε να ψηφίζει κομμουνιστικό κόμμα, η μητέρα μου ΠΑΣΟΚ, μέχρι που στη δεκαετία του ’80 άρχισαν και οι δυο να ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ. Κατά 80% οι συζητήσεις μας αφορούσαν την πολιτική. Ακόμη και όταν ζούσα στο εξωτερικό επί 23 χρόνια, όταν έπαιρνα τηλέφωνο τη μητέρα μου, το πρώτο πράγμα που συζητούσαμε ήταν οι πολιτικές εξελίξεις (γελάει). Σε καμία περίπτωση δεν ήταν η κλασική Ελληνίδα μητέρα…
Ο παράδεισος της Αυστραλίας και οι δυο-τρεις υπηκοότητες
«Μετά το σχολείο έφυγα αμέσως για την Αγγλία όπου σπούδασα και στη συνέχεια δίδαξα, επί σχεδόν δέκα χρόνια. Όμως τα χιόνια της – αυτά τα καφέ, τα ανακατεμένα με λάσπη- και η Θάτσερ με έπεισαν να φύγω και να πάω στην Αυστραλία όπου μου είχαν κάνει πρόταση να διδάξω στο Πανεπιστήμιο του Σύδνεϋ. Με έκπληξή μου συνειδητοποίησα μετά από ένα μήνα ότι είναι ο παράδεισος και έστειλα την παραίτηση μου με φαξ στο Cambridge. Κάποια στιγμή έφτασα να έχω τρεις υπηκοότητες: ελληνική, αγγλική, αυστραλέζικη. Θυμάμαι το πρωινό που πέρασα στη Βρετανική πρεσβεία στην Καμπέρα παραδίδοντας το βρετανικό μου διαβατήριο – ο πρέσβης δεν είχε ακούσει ποτέ κάποιον να παραδίδει το βρετανικό διαβατήριο, να μην θέλει να είναι Βρετανός… Όμως και οι παράδεισοι κάποια στιγμή σε γεμίζουν με συναισθήματα φυγής. Γύρω στο 1995 η Αυστραλία έκανε μια συντηρητική στροφή, η οποία έφερε αλλαγές και στο Πανεπιστήμιο, συνδυάζοντας τα χειρότερα στοιχεία του εμπορικού και του δημόσιου. Ήταν η ώρα να αρχίσω να σχεδιάζω την επόμενη απόδρασή μου (όπως έκανα από την Ελλάδα μόλις τελείωσα το σχολείο, και από την Αγγλία το 1988). Το 2000 γύρισα στην Ελλάδα.»
Η αλήθεια για τη θητεία μου στο στρατό
«Ήμουν πάντα – αυτό να το γράψετε σας παρακαλώ – νομίμως εκτός στρατεύματος. Στην αρχή είχα την κλασική αναβολή στράτευσης λόγω σπουδών. Τότε, πέρασε κάποιος νόμος που πρέπει να έγινε φωτογραφικά για φίλο πολιτικού, που έπιασε και μένα: Υπήρχε η πρόβλεψη να επεκταθεί μέχρι τα 32 χρόνια η αναβολή για όποιον δούλευε σε κάποιο από τα καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού. Στη συνέχεια πήγα στην Αυστραλία και με έπιασε ο νόμος για τους υπερπόντιους μετανάστες που έπαιρναν εξαίρεση των στρατιωτικών κλήσεων. Δεν έπαιρναν όμως και πιστοποιητικό τύπου Α. Όταν επέστρεψα στην Αθήνα το 2000 χρειαζόμουν αυτό το πιστοποιητικό προκειμένου να διοριστώ στο Πανεπιστήμιο. Έτσι, κατατάγηκα και υπηρέτησα 4 μήνες, σε τάγμα ανεπιθύμητων… στη Σύρο».
«Ήμουν πάντα – αυτό να το γράψετε σας παρακαλώ – νομίμως εκτός στρατεύματος. Στην αρχή είχα την κλασική αναβολή στράτευσης λόγω σπουδών. Τότε, πέρασε κάποιος νόμος που πρέπει να έγινε φωτογραφικά για φίλο πολιτικού, που έπιασε και μένα: Υπήρχε η πρόβλεψη να επεκταθεί μέχρι τα 32 χρόνια η αναβολή για όποιον δούλευε σε κάποιο από τα καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού. Στη συνέχεια πήγα στην Αυστραλία και με έπιασε ο νόμος για τους υπερπόντιους μετανάστες που έπαιρναν εξαίρεση των στρατιωτικών κλήσεων. Δεν έπαιρναν όμως και πιστοποιητικό τύπου Α. Όταν επέστρεψα στην Αθήνα το 2000 χρειαζόμουν αυτό το πιστοποιητικό προκειμένου να διοριστώ στο Πανεπιστήμιο. Έτσι, κατατάγηκα και υπηρέτησα 4 μήνες, σε τάγμα ανεπιθύμητων… στη Σύρο».
H σχέση μου με τον Γιώργο, τον Νίκο, τον Αντρίκο Παπανδρέου
«Πριν γνωρίσω την οικογένεια Παπανδρέου, θυμάμαι την μητέρα μου να βρίσκεται συχνά με την Μαργαρίτα Παπανδρέου, στην δεκαετία του 70, και να εξορμούν πολλές γυναίκες μαζί στην επαρχία όπου πάσχιζαν να πείσουν τις αγρότισσες ότι είχαν δικαιώματα – ότι η ανδρική βία δεν ήταν κάτι το φυσιολογικό. Ήταν η εποχή της ΕΓΕ που μπήκε δυναμικά και στο σπίτι μου. Με τους Παπανδρέου η προσωπική μου σχέση ξεκίνησε χρόνια μετά όταν γνώρισα τον Αντρίκο, τότε που άρχισε η διαδικασία μετακίνησής του από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στο δικό μου Πανεπιστήμιο (το 2001), και συγκεκριμένα στον Τομέα Πολιτικής Οικονομίας που διεύθυνα. Η επαγγελματική συνεργασία μας γρήγορα εξελίχθηκε σε φιλία που συνεχίζεται έως σήμερα. Από το 2002 στην παρέα μας εντάχθηκε και ο Νίκος, ο αδελφός του με τον οποίο ανέπτυξα ανεξάρτητη φιλική σχέση. Στο πλαίσιο της παρέας εκείνης γνώρισα τον Γιώργο και την Άντα. Όταν, λίγο αργότερα, ο Γιώργος αποφάσισε να «κτυπήσει» την Προεδρία του ΠΑΣΟΚ, μου ζητήθηκε (όπως και σε πολύ κόσμο) να «βοηθήσω». Όπερ και έπραξα παρά το γεγονός ότι τους είχα δηλώσει πως δεν μπορώ να υποστηρίξω το ΠΑΣΟΚ, όπως είχε μετεξελιχθεί μετά το 1985.
Η κοπτική-ραπτική του ΓΑΠ
«Από τις ομιλίες που έγραψα θυμάμαι την πιο «τραυματική»: Μου είχε ζητηθεί να γράψω ομιλία οικονομικού περιεχομένου, που θα διάβαζε ο ΓΑΠ στο Ξενοδοχείο Τιτάνια, πριν τις εκλογές του 2004, σε κοινό οικονομικών συντακτών. Στόχος της ομιλίας ήταν να δείξει πως ο νέος Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είχε κάτι σημαντικό να πει για τα οικονομικά (που όλοι ήξεραν δεν ήταν το ισχυρό του «ατού»). Λέω «τραυματική» για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή ο λόγος που διάβασε τελικά ήταν αποτέλεσμα άκριτης κοπτικής-ραπτικής – λίγο από το δικό μου κείμενο, λίγο από κάποιων άλλων, λίγο αυτοσχεδιασμός ΓΑΠ, ένας αχταρμάς. Δεύτερον, και πιο σημαντικό, την ώρα της ομιλίας συνειδητοποίησα ότι είχαν «ξεχάσει» να καλέσουν τους… οικονομικούς συντάκτες. Σας αναφέρω αυτό το παράδειγμα για να πάρετε μια ιδέα του πόσο αποκαρδιωτική ήταν η όλη εμπειρία του να προσπαθείς να βοηθήσεις μια τέτοια χαοτική προσπάθεια.»
«Από τις ομιλίες που έγραψα θυμάμαι την πιο «τραυματική»: Μου είχε ζητηθεί να γράψω ομιλία οικονομικού περιεχομένου, που θα διάβαζε ο ΓΑΠ στο Ξενοδοχείο Τιτάνια, πριν τις εκλογές του 2004, σε κοινό οικονομικών συντακτών. Στόχος της ομιλίας ήταν να δείξει πως ο νέος Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είχε κάτι σημαντικό να πει για τα οικονομικά (που όλοι ήξεραν δεν ήταν το ισχυρό του «ατού»). Λέω «τραυματική» για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή ο λόγος που διάβασε τελικά ήταν αποτέλεσμα άκριτης κοπτικής-ραπτικής – λίγο από το δικό μου κείμενο, λίγο από κάποιων άλλων, λίγο αυτοσχεδιασμός ΓΑΠ, ένας αχταρμάς. Δεύτερον, και πιο σημαντικό, την ώρα της ομιλίας συνειδητοποίησα ότι είχαν «ξεχάσει» να καλέσουν τους… οικονομικούς συντάκτες. Σας αναφέρω αυτό το παράδειγμα για να πάρετε μια ιδέα του πόσο αποκαρδιωτική ήταν η όλη εμπειρία του να προσπαθείς να βοηθήσεις μια τέτοια χαοτική προσπάθεια.»
Γιατί παραιτήθηκα από τον Γιώργο
«Ο λόγος της απομάκρυνσής μου ήταν τριπλός: (Α) Κατάλαβα ότι η χαοτική «οργάνωση» δεν ήταν προϊόν ατυχήματος αλλά συνειδητή εκ μέρους ΓΑΠ, (Β) Η χαοτική «οργάνωση» δημιουργούσε συνθήκες διαγκωνισμών μεταξύ συμβούλων, με αποτέλεσμα όσοι εξ ημών δεν ενδιαφερόμασταν για τα οφίτσια (και άρα ήμασταν έτοιμοι να επιστρέψουμε σπίτι μας αν η δουλειά μας χαραμιζόταν) αποσυρόμασταν αφήνοντας δίπλα στον ΓΑΠ μόνο εκείνους που έμεναν επειδή ποθούσαν την εξουσία πιο πολύ από την ουσία. (Γ) Όταν το «σύστημα» αυτό, με μαθηματική ακρίβεια, οδηγούσε στην αποτυχία (δεν είναι τυχαίο ότι ο ΓΑΠ έχασε όλες τις εκλογές, εκτός από εκείνη που ο Κώστας Καραμανλής δεν ήθελε να κερδίσει) τότε ο ΓΑΠ δικαιολογούσε τις αποτυχίες του αναφερόμενος σε «υπονόμευση» από σκοτεινούς ανθρώπους και κέντρα. Έτσι κάποια στιγμή εντός του 2006 παραιτήθηκα και επισήμως.»
«Ο λόγος της απομάκρυνσής μου ήταν τριπλός: (Α) Κατάλαβα ότι η χαοτική «οργάνωση» δεν ήταν προϊόν ατυχήματος αλλά συνειδητή εκ μέρους ΓΑΠ, (Β) Η χαοτική «οργάνωση» δημιουργούσε συνθήκες διαγκωνισμών μεταξύ συμβούλων, με αποτέλεσμα όσοι εξ ημών δεν ενδιαφερόμασταν για τα οφίτσια (και άρα ήμασταν έτοιμοι να επιστρέψουμε σπίτι μας αν η δουλειά μας χαραμιζόταν) αποσυρόμασταν αφήνοντας δίπλα στον ΓΑΠ μόνο εκείνους που έμεναν επειδή ποθούσαν την εξουσία πιο πολύ από την ουσία. (Γ) Όταν το «σύστημα» αυτό, με μαθηματική ακρίβεια, οδηγούσε στην αποτυχία (δεν είναι τυχαίο ότι ο ΓΑΠ έχασε όλες τις εκλογές, εκτός από εκείνη που ο Κώστας Καραμανλής δεν ήθελε να κερδίσει) τότε ο ΓΑΠ δικαιολογούσε τις αποτυχίες του αναφερόμενος σε «υπονόμευση» από σκοτεινούς ανθρώπους και κέντρα. Έτσι κάποια στιγμή εντός του 2006 παραιτήθηκα και επισήμως.»
Η απόρρητη επιστολή μου στον Παπανδρέου το 2007
«Τον Σεπτέμβρη του 2007, μετά την εκλογική ήττα του, τού έστειλα επιστολή (την οποία δεν έχω κοινοποιήσει σε κανέναν, πέραν της οικογένειάς του) που του εξηγούσα γιατί δεν μπορούσα να τον υποστηρίξω για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ (τότε που είχε αναμετρηθεί με τον Βενιζέλο). Από τότε η κοινωνική μας σχέση τόσο με τον Γιώργο όσο και με τον Νίκο έπαψε να υφίσταται, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχουν αρνητικά συναισθήματα μεταξύ μας. (Έχω την εντύπωση ότι αν τύχει να συναντηθούμε θα αγκαλιαστούμε και θα φιληθούμε ειλικρινά. Άλλο η αντιπαράθεση επί πολιτικών ζητημάτων και άλλο οι ανθρώπινες σχέσεις.)»
«Τον Σεπτέμβρη του 2007, μετά την εκλογική ήττα του, τού έστειλα επιστολή (την οποία δεν έχω κοινοποιήσει σε κανέναν, πέραν της οικογένειάς του) που του εξηγούσα γιατί δεν μπορούσα να τον υποστηρίξω για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ (τότε που είχε αναμετρηθεί με τον Βενιζέλο). Από τότε η κοινωνική μας σχέση τόσο με τον Γιώργο όσο και με τον Νίκο έπαψε να υφίσταται, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχουν αρνητικά συναισθήματα μεταξύ μας. (Έχω την εντύπωση ότι αν τύχει να συναντηθούμε θα αγκαλιαστούμε και θα φιληθούμε ειλικρινά. Άλλο η αντιπαράθεση επί πολιτικών ζητημάτων και άλλο οι ανθρώπινες σχέσεις.)»
Ο Αντρίκος, ο Καμμένος, αυτοί που έγλυφαν τους Παπανδρέου
«Με τον Αντρίκο τα πράγματα πάντα διέφεραν, καθώς η επαγγελματική σχέση μας συνεχίζεται αδιάκοπα, όπως και η κοινωνική/φιλική μας σχέση. Λέτε ότι «σπανίως έχουμε δει κάποιον να δεσμεύεται τόσο έντονα και κατηγορηματικά για την αθωότητα άλλου προσώπου». Δεν είναι έτσι, Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει καθημερινά σε όλα τα δικαστήρια του κόσμου. Να σας θυμίσω ότι σε κανένα δικαστήριο δεν τίθεται το ερώτημα σε μάρτυρα: «Είσαι διατεθειμένος να ορκιστείς για την αθωότητα του τάδε;» Όχι, αυτό που γίνεται είναι, αρχικά, εξαγγέλλεται μια συγκεκριμένη κατηγορία και κατόπιν ο μάρτυρας καλείται να τοποθετηθεί επί της συγκεκριμένης αυτής κατηγορίας. Π.χ. «είδα τον Κώστα στην Λαμία το βράδυ εκείνο – άρα είναι αδύνατον να διέπραξε φόνο στην Αθήνα εκείνη την στιγμή, όπως αναφέρει το κατηγορητήριο». Δεν τοποθετείται ο μάρτυρας γενικά και αόριστα ορκιζόμενος ότι ο Κώστας είναι γενικά και αόριστα αθώος για τα πάντα. Τοποθετείται επί της συγκεκριμένης κατηγορίας. Έτσι και στην περίπτωση του Αντρίκου με την υπόθεση ισχυρισμών του κ. Καμμένου. Δεν χρειάστηκε παρά να ρίξω μια ματιά στις δηλώσεις Καμμένου για να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι οι κατηγορίες του περί CDS του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, και εμπλοκής του Αντρίκου Παπανδρέου σε αυτή την συναλλαγή που περιέγραφε-κατήγγειλε ο κ. Καμμένος, ήταν καθ’ όλα ανυπόστατες. Στην ένορκη κατάθεσή μου αυτό είπα: Ότι δηλώνω ένορκα πως πρόκειται για γελοίες, κατασκευασμένες κατηγορίες που σε καμία των περιπτώσεων δεν μπορούν να στοιχειοθετήσουν κάποια ενοχή του Αντρίκου γιατί απλά δεν ήταν δυνατόν κάποιος να κάνει αυτό που αναφέρει ο κ. Καμμένος ακόμα και να ήθελε. Θεώρησα υποχρέωσή μου να το πω δημόσια και ένορκα σε μια χώρα που δεν έχει κατανοήσει την σημασία του τεκμηρίου της αθωότητας, σε μια χώρα όπου η κρίση αντικαθιστά στην έντονη πολιτική, διαλεκτική αντιπαράθεση με την ανθρωποφαγία. Και κάτι άλλο, τελευταίο: Δεν αντέχω να βλέπω ανθρώπους που έως πρότινος «έγλυφαν» την οικογένεια Παπανδρέου (όταν κάποιοι εξ ημών είχαμε σταθεί ενάντιοι, με μεγάλο προσωπικό και ψυχολογικό κόστος, στην κυβέρνηση ΓΑΠ) τώρα να κάνουν τα στραβά μάτια όταν ο Αντρίκος γίνεται το εξιλαστήριο θύμα ώστε εκείνοι, οι τέως ευνοούμενοι της οικογένειας και συνολικά του κατεστημένου, να συνεχίσουν να είναι στα πράγματα και να πασχίζουν για την επέκταση και επιβίωση της κλεπτοκρατίας.»
Ο καλός μου φίλος Γιάννης Στουρνάρας
«Με τον Γιάννη έχουμε συνεργαστεί στενά και είμαστε φίλοι. Γνωριστήκαμε το 2000 στο Πανεπιστήμιο, είχαμε στενή συνεργασία γιατί ήμασταν και στον ίδιο τομέα ενώ με βοήθησε στην προσπάθεια δημιουργίας διδακτορικού τμήματος. Η συνεργασία με τον Γιάννη ήταν πάντα εύκολη, ευχάριστη, άμεση, αποτελεσματική. Μέσα από την επαγγελματική συνεργασία αναπτύχθηκε μια πάρα πολύ στενή ανθρώπινη σχέση. Από τότε που έγινε υπουργός έχω αποχωρήσει από την Ελλάδα και δεν έχουμε βρεθεί έκτοτε. Με την πολυτέλεια της απόστασης και προσπαθώντας να θυμηθώ πως είχα νιώσει όταν ανακοινώθηκε ότι θα γίνει υπουργός, αυτό που μπορώ να πω είναι ότι καταλάβαινα γιατί πήρε αυτή την απόφαση και είμαι σίγουρος ότι δεν την πήρε ελαφρά τη καρδία, ότι γνώριζε τα προβλήματα. Ίσως να μην ήταν η θέση που ήθελε εκείνος, δεν νομίζω ότι ήταν στο στόχαστρό του. Δεδομένης όμως της τοποθέτησής του και της ανάλυσής του για την πορεία της κρίσης – μια ανάλυση που διαφέρει πολύ από τη δική μου- θεώρησε ότι δεν είχε άλλη επιλογή παρά να αποδεχθεί την πρόταση. Τρέφω μεγάλη εκτίμηση στο πρόσωπο του Γιάννη και δε νομίζω ότι ο κύριος Σαμαράς θα μπορούσε να κάνει καλύτερη επιλογή, δεδομένης πρώτον της πολιτικής που ήθελε να ακολουθήσει και δεύτερον της ανάλυσης για αίτια της κρίσης που έκανε ο Γιάννης Στουρνάρας και των μέτρων που θα ήθελε να εφαρμόσει. Ταίριαζαν απόλυτα σε εκείνη την συγκυρία.»
«Με τον Γιάννη έχουμε συνεργαστεί στενά και είμαστε φίλοι. Γνωριστήκαμε το 2000 στο Πανεπιστήμιο, είχαμε στενή συνεργασία γιατί ήμασταν και στον ίδιο τομέα ενώ με βοήθησε στην προσπάθεια δημιουργίας διδακτορικού τμήματος. Η συνεργασία με τον Γιάννη ήταν πάντα εύκολη, ευχάριστη, άμεση, αποτελεσματική. Μέσα από την επαγγελματική συνεργασία αναπτύχθηκε μια πάρα πολύ στενή ανθρώπινη σχέση. Από τότε που έγινε υπουργός έχω αποχωρήσει από την Ελλάδα και δεν έχουμε βρεθεί έκτοτε. Με την πολυτέλεια της απόστασης και προσπαθώντας να θυμηθώ πως είχα νιώσει όταν ανακοινώθηκε ότι θα γίνει υπουργός, αυτό που μπορώ να πω είναι ότι καταλάβαινα γιατί πήρε αυτή την απόφαση και είμαι σίγουρος ότι δεν την πήρε ελαφρά τη καρδία, ότι γνώριζε τα προβλήματα. Ίσως να μην ήταν η θέση που ήθελε εκείνος, δεν νομίζω ότι ήταν στο στόχαστρό του. Δεδομένης όμως της τοποθέτησής του και της ανάλυσής του για την πορεία της κρίσης – μια ανάλυση που διαφέρει πολύ από τη δική μου- θεώρησε ότι δεν είχε άλλη επιλογή παρά να αποδεχθεί την πρόταση. Τρέφω μεγάλη εκτίμηση στο πρόσωπο του Γιάννη και δε νομίζω ότι ο κύριος Σαμαράς θα μπορούσε να κάνει καλύτερη επιλογή, δεδομένης πρώτον της πολιτικής που ήθελε να ακολουθήσει και δεύτερον της ανάλυσης για αίτια της κρίσης που έκανε ο Γιάννης Στουρνάρας και των μέτρων που θα ήθελε να εφαρμόσει. Ταίριαζαν απόλυτα σε εκείνη την συγκυρία.»
Αυτή η κρίση είναι ο δικός μας πόλεμος του Βιετνάμ
«Πάντα αρθρογραφούσα, από το 1995. Και στην Αυστραλία είχα εβδομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή. Αυτό που συνέβη είναι απλό: όταν ξέσπασε η κρίση ο κόσμος άρχισε να ενδιαφέρεται για αυτά που έγραφα. Δεν έκανα εγώ κάτι διαφορετικό. Στα μάτια του κόσμου είμαι ο αρθρογράφος της κρίσης, αλλά δεν σημαίνει ότι ξαφνικά μέσα στην κρίση εγώ άρχισα να γράφω. Ξέρετε, στην Αμερική υπήρχε ο Paul Sweezy (φωτογραφία επάνω), ένας οικονομολόγος αριστερής κοπής και εκδότης του περιοδικού Monthly Review, o οποίος μου είχε πει μια ιστορία: Στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης δίδασκε πολιτική οικονομία μια φορά την εβδομάδα. Του είχαν παραχωρήσει μια τεράστια αίθουσα – δεν υπήρχε άλλη για το βράδυ της Τρίτης που ήταν το μάθημά του. Μαζεύονταν 10-15 φοιτητές σε μια γωνιά και τους έκανε μάθημα, χρόνος έμπαινε χρόνος έβγαινε. Ένα βράδυ φτάνει στο Πανεπιστήμιο και δεν μπορούσε να κατέβει τα σκαλιά από τον κόσμο που είχε μαζευτεί, νόμιζε ότι έδωσαν την αίθουσα για κάποια συναυλία και ξέχασαν να τον ενημερώσουν. Ρώτησε λοιπόν, έναν φοιτητή τι περιμένουν όλοι αυτοί, και του απάντησε «τον Paul Sweezy». Είχε μόλις ξεσπάσει ο πόλεμος στο Βιετνάμ και όλοι ήθελαν να τον ακούσουν. Να ακούσουν αυτά που έλεγε επί χρόνια σε μια σχεδόν άδεια αίθουσα. Έτσι και εγώ, συνεχίζω να κάνω αυτό που έκανα επί 30 χρόνια, όμως άλλαξαν οι συνθήκες και δημιούργησαν ζήτηση για αυτό που έλεγα και έκανα έτσι κι αλλίως. Ναι, αυτή η κρίση είναι ο δικός μας πόλεμος του Βιετνάμ.»
Καταστροφολόγοι και καρκινολάγνοι…
«Με στεναχωρεί πάρα πολύ να με λένε καταστροφολόγο. Εγώ, από την αρχή λέω τρία πράγματα:1. Θα ήταν αυτοκτονία να βγούμε από το ευρώ. 2. Δεν υπάρχει πιθανότητα να μας διώξουν από το ευρώ. 3. Έτσι όπως είναι τα πράγματα, δεδομένου ότι θα μείνουμε στο ευρώ, η αποδοχή των πολιτικών που μας επιβάλουν Βερολίνο, Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη, αυξάνουν πολύ τις πιθανότητες της καθίζησης της Ελλάδας εντός της Ευρωζώνης (αυτό που αποκαλώ Κοσσοβοποίηση) και της διάλυσης της ίδιας Ευρωζώνης. Αυτά λέω συστηματικά, και μάλιστα πριν το μνημόνιο. Με χαρακτηρίζουν άνθρωπο που θέλει να επιστρέψουμε στην δραχμή και εγώ κοιτάω απορημένος σαν το σκυλάκι που γυρίζει ξαφνιασμένο το κεφάλι. Μα είναι δυνατόν; Έχω χάσει φίλους επειδή υποστηρίζω ότι δεν πρέπει να βγούμε από το ευρώ, και όμως υπάρχουν κάποιοι που με λένε δραχμολόγο ή ισχυρίζονται ότι είχα προβλέψει έξοδο από το ευρώ. Παραμένω όμως απαισιόδοξος για την πορεία της Ελλάδας, για τα χειρότερα που έρχονται. Η μητέρα μου πριν αρρωστήσει, μου έλεγε ότι αν πάθει ποτέ καρκίνο δεν πρέπει να της το πούμε. Πάντα διαφωνούσα, γιατί πίστευα ότι αν έχεις καρκίνο και γίνει έγκαιρα η διάγνωση μπορείς να το αντιμετωπίσεις. Δεν είναι καρκινολάγνος ο γιατρός, είναι ο βασικός εχθρός του καρκίνου. Μου λένε ότι θέλω να φέρω την καταστροφή, όμως η αλήθεια είναι ότι βλέπω την καταστροφή και θέλω να προϊδεάσω για όσα θα συμβούν προκειμένου να αλλάξουν πολιτική.»
«Με στεναχωρεί πάρα πολύ να με λένε καταστροφολόγο. Εγώ, από την αρχή λέω τρία πράγματα:1. Θα ήταν αυτοκτονία να βγούμε από το ευρώ. 2. Δεν υπάρχει πιθανότητα να μας διώξουν από το ευρώ. 3. Έτσι όπως είναι τα πράγματα, δεδομένου ότι θα μείνουμε στο ευρώ, η αποδοχή των πολιτικών που μας επιβάλουν Βερολίνο, Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη, αυξάνουν πολύ τις πιθανότητες της καθίζησης της Ελλάδας εντός της Ευρωζώνης (αυτό που αποκαλώ Κοσσοβοποίηση) και της διάλυσης της ίδιας Ευρωζώνης. Αυτά λέω συστηματικά, και μάλιστα πριν το μνημόνιο. Με χαρακτηρίζουν άνθρωπο που θέλει να επιστρέψουμε στην δραχμή και εγώ κοιτάω απορημένος σαν το σκυλάκι που γυρίζει ξαφνιασμένο το κεφάλι. Μα είναι δυνατόν; Έχω χάσει φίλους επειδή υποστηρίζω ότι δεν πρέπει να βγούμε από το ευρώ, και όμως υπάρχουν κάποιοι που με λένε δραχμολόγο ή ισχυρίζονται ότι είχα προβλέψει έξοδο από το ευρώ. Παραμένω όμως απαισιόδοξος για την πορεία της Ελλάδας, για τα χειρότερα που έρχονται. Η μητέρα μου πριν αρρωστήσει, μου έλεγε ότι αν πάθει ποτέ καρκίνο δεν πρέπει να της το πούμε. Πάντα διαφωνούσα, γιατί πίστευα ότι αν έχεις καρκίνο και γίνει έγκαιρα η διάγνωση μπορείς να το αντιμετωπίσεις. Δεν είναι καρκινολάγνος ο γιατρός, είναι ο βασικός εχθρός του καρκίνου. Μου λένε ότι θέλω να φέρω την καταστροφή, όμως η αλήθεια είναι ότι βλέπω την καταστροφή και θέλω να προϊδεάσω για όσα θα συμβούν προκειμένου να αλλάξουν πολιτική.»
Έσφαλα όταν έλεγα ότι…
«Όταν ο Μάριο Ντράγκι το καλοκαίρι ανακοίνωσε το πρόγραμμα φάντασμα αγοράς ομολόγων της Ιταλίας και της Ισπανίας, (πρόγραμμα φάντασμα γιατί έγινε η ανακοίνωση αλλά όχι οι αγορές), δεν είχα φανταστεί ότι από μόνη της η ανακοίνωση θα είχε την ικανότητα να ρίξει τόσο λάδι στη φουσκοθαλασσιά της κρίσης. Το δεύτερο λάθος που έκανα είναι ότι θα έπρεπε να είμαι πιο έντονος στην κριτική μου για την κυβέρνηση Παπανδρέου- Παπακωνσταντίνου. Ήμουν πολύ έντονος, αλλά ειλικρινά πιστεύω ότι θα έπρεπε να ήμουν ακόμη περισσότερο. Οι προβλέψεις μου για το αρνητικό αντίκτυπο των μέτρων και των πολιτικών του κ. Παπακωνσταντίνου ήταν ζοφερές για την κυβέρνηση, αλλά νομίζω ότι ήταν υποτονικές. Ακόμα κι εγώ δεν φανταζόμουν ότι ο αντίκτυπος στο εθνικό εισόδημα θα ήταν τόσο μεγάλος και τόσο γρήγορα. Δεν φανταζόμουν ότι θα οδηγούσε σε πλήρη παράλυση, ιδίως του συστήματος πίστης στην Ελλάδα.»
«Όταν ο Μάριο Ντράγκι το καλοκαίρι ανακοίνωσε το πρόγραμμα φάντασμα αγοράς ομολόγων της Ιταλίας και της Ισπανίας, (πρόγραμμα φάντασμα γιατί έγινε η ανακοίνωση αλλά όχι οι αγορές), δεν είχα φανταστεί ότι από μόνη της η ανακοίνωση θα είχε την ικανότητα να ρίξει τόσο λάδι στη φουσκοθαλασσιά της κρίσης. Το δεύτερο λάθος που έκανα είναι ότι θα έπρεπε να είμαι πιο έντονος στην κριτική μου για την κυβέρνηση Παπανδρέου- Παπακωνσταντίνου. Ήμουν πολύ έντονος, αλλά ειλικρινά πιστεύω ότι θα έπρεπε να ήμουν ακόμη περισσότερο. Οι προβλέψεις μου για το αρνητικό αντίκτυπο των μέτρων και των πολιτικών του κ. Παπακωνσταντίνου ήταν ζοφερές για την κυβέρνηση, αλλά νομίζω ότι ήταν υποτονικές. Ακόμα κι εγώ δεν φανταζόμουν ότι ο αντίκτυπος στο εθνικό εισόδημα θα ήταν τόσο μεγάλος και τόσο γρήγορα. Δεν φανταζόμουν ότι θα οδηγούσε σε πλήρη παράλυση, ιδίως του συστήματος πίστης στην Ελλάδα.»
Τι συμβουλεύω τώρα, για να αποφύγουμε την καταστροφή
«Να ξεφύγουμε από την αυτοτροφοδοτούμενη κρίση με 3 τρόπους: 1. Να αποδεσμευθεί το ποσόν που δίνεται στις τράπεζες για την ανακεφαλαιοποίησή τους από το ελληνικό δημόσιο χρέος. 2. Τα μέτρα λιτότητας να περιοριστούν: αντί να είναι 9,6 δις για το 2013, να είναι μόνο 2 δις, έτσι ώστε να πετύχουμε άμεσα εξάλειψη του πρωτογενούς ελλείμματος για να μπορεί το ελληνικό δημόσιο να μη χρειάζεται την επόμενη δόση για να επιβιώσει. 3. Τα χρήματα που έχει λαμβάνειν η Ελλάδα από το ΕΣΠΑ 2007-2013 – 10 δις ευρώ- να δοθούν όχι στο ελληνικό δημόσιο αλλά στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για να τα επενδύσει στον ιδιωτικό τομέα.»
«Να ξεφύγουμε από την αυτοτροφοδοτούμενη κρίση με 3 τρόπους: 1. Να αποδεσμευθεί το ποσόν που δίνεται στις τράπεζες για την ανακεφαλαιοποίησή τους από το ελληνικό δημόσιο χρέος. 2. Τα μέτρα λιτότητας να περιοριστούν: αντί να είναι 9,6 δις για το 2013, να είναι μόνο 2 δις, έτσι ώστε να πετύχουμε άμεσα εξάλειψη του πρωτογενούς ελλείμματος για να μπορεί το ελληνικό δημόσιο να μη χρειάζεται την επόμενη δόση για να επιβιώσει. 3. Τα χρήματα που έχει λαμβάνειν η Ελλάδα από το ΕΣΠΑ 2007-2013 – 10 δις ευρώ- να δοθούν όχι στο ελληνικό δημόσιο αλλά στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για να τα επενδύσει στον ιδιωτικό τομέα.»
Ο Τσίπρας Εξωτερικού και η εγχώρια κακοφωνία
«Είχα γράψει τον Ιούνιο ότι θα ψηφίσω ΣΥΡΙΖΑ, με τη λογική που ψηφίσαμε οι περισσότεροι Έλληνες μπροστά στην κάλπη: ποιο είναι εκείνο το κόμμα που αν βρισκόταν στην κυβέρνηση θα έδινε περισσότερες ελπίδες. Από τη στιγμή που ο Τσίπρας δεσμεύθηκε ότι θα μείνουμε στο ευρώ αλλά παράλληλα δεν θα έριχνε νερό στον μύλο της κατάρρευσης, αποφάσισα να τον ψηφίσω. Έχω παρακολουθήσει τις ομιλίες του στο εξωτερικό, κυρίως αυτή στο Brookings Institute και πιστεύω ότι ο… Τσίπρας Εξωτερικού με καλύπτει απόλυτα. Η ελληνική σκηνή του ΣΥΡΙΖΑ είναι προβληματική. Έχει πολύ δρόμο να διανύσει έως ότου φτάσει σε κάποιο σημείο πολιτικής ωριμότητας που θα του επιτρέψει να ελαχιστοποιήσει την κακοφωνία του».
Το Πανεπιστήμιο, η Ξένια και η Δανάη
«Τρείς κομβικές στιγμές ξεχωρίζω στη ζωή μου. Η πρώτη ήταν η απόφασή που πήρα μετά τις βασικές σπουδές μου να ακολουθήσω πανεπιστημιακή καριέρα. Η δεύτερη είναι ότι έχασα ουσιαστικά την κόρη μου, την Ξένια. Ξέρετε η κόρη μου είναι προϊόν μια κατάστασης για την οποία πάντα επέκρινα τα ζευγάρια που αν και βρίσκονταν προ του χωρισμού έκαναν παιδί. Το έβρισκα επαίσχυντο αυτό. Μέχρι που μου έτυχε και εμένα… Με τη σύζυγό μου είχαμε αποφασίσει να χωρίσουμε μετά από 10 χρόνια γάμου, όταν ξαφνικά έμεινε έγκυος. Προσπαθήσαμε να πειραματιστούμε με την πιθανότητα να είμαστε μαζί για το καλό του παιδιού. Μείναμε μαζί για ένα χρόνο στην Αθήνα μάλιστα, όμως δεν λειτούργησε. Η μητέρα της – που είναι ελληνικής καταγωγής, αλλά με περισσότερες ρίζες στην Αυστραλία- αποφάσισε να πάρει την Ξένια και να επιστρέψει στην Αυστραλία. Εκείνη την περίοδο που έχασα το παιδί, η τελευταία στιγμή στο αεροδρόμιο, ήταν καθοριστική για εμένα. Έχω ένα παιδί στο Σύδνεϋ και βρίσκομαι σε συνεχή ετεροτοπία: Είμαι εδώ και εκεί ταυτόχρονα. Μιλάω καθημερινά μαζί της βέβαια – χθες μιλούσαμε 1 ώρα και 40 λεπτά στο skype, με κατηγορεί ότι πάσχω από λογοδιάρροια. Αρνείται προς το παρόν να μάθει ελληνικά – κάποια στιγμή με είχε πάρει τηλέφωνο, θυμωμένη με τους Πέρσες που ήταν αρκετά ανόητοι για να αφήσουν τον Αλέξανδρο να τους νικήσει. Γιατί; Επειδή τώρα είναι υποχρεωμένη να κάνει μαθήματα Ελληνικών κάθε Δευτέρα και Παρασκευή… Η επόμενη κομβική στιγμή στη ζωή μου είναι η γνωριμία μου με τη σύζυγό μου Δανάη Στράτου, περίπου 3 μήνες μετά την αποχώρηση της Ξένιας. Δεν γνώριζα την Δανάη όμως θαύμαζα τη δουλειά της. Θυμάμαι ότι είχα δει το 2000 το έργο της Breathe και είχα ξετρελαθεί, χωρίς να έχω ιδέα ποια είναι η Δανάη Στράτου.»
Η ιστορία που δεν έχω πει ακόμη
«Από τις ιστορίες που δεν έχω αφηγηθεί ακόμη, αισθάνομαι «χρέος» να αφηγηθώ την ιστορία της κας Γεωργίας, μια αγρότισσας από την Πελοπόννησο που πέθανε πρόσφατα μόνη της, και η ζωή της οποίας αποτελεί σύγχρονη αρχαία τραγωδία που αποτυπώνει εύγλωττα την σύγχρονη ελληνική ιστορία. Τίτλος της θα μπορούσε να είναι: «Συμβιβασμού Κρίμα».
«Από τις ιστορίες που δεν έχω αφηγηθεί ακόμη, αισθάνομαι «χρέος» να αφηγηθώ την ιστορία της κας Γεωργίας, μια αγρότισσας από την Πελοπόννησο που πέθανε πρόσφατα μόνη της, και η ζωή της οποίας αποτελεί σύγχρονη αρχαία τραγωδία που αποτυπώνει εύγλωττα την σύγχρονη ελληνική ιστορία. Τίτλος της θα μπορούσε να είναι: «Συμβιβασμού Κρίμα».
H εμμονή μου είναι…
«Τα κρυφά αίτια των φαινομένων.»
«Τα κρυφά αίτια των φαινομένων.»
Αυτό που φοβάμαι περισσότερο είναι…
«Ο συμβιβασμός»
«Ο συμβιβασμός»
Κάτω από τη φωτογραφία της Αθήνας θα έβαζα τον τίτλο…
«Η πόλη μου»
«Η πόλη μου»
