Οι άγνωστοι ήρωες των πίσω θρανίων

Μαρία-Λία Κουρή

Μια τρυφερή ματιά πίσω από τις ‘ταμπέλες’
Μου μιλούσε για τον πατέρα του και βούρκωνε. Περίεργο μου φάνηκε για τέτοιο «μαγκάκι». Ανεργος ο πατέρας και ο γιός μέλος συμμορίας, ετών 14.«Λένε ότι ο πατέρας μου είναι πολύ νευρικός, αλλά εγώ τον καταλαβαίνω». Τα μάτια του γίνονται ολοστρόγγυλα. «Τον αγαπάς πολύ το μπαμπά ε;» «Ναι, κυρία, πάρα πολύ». Ο Λευτέρης έχει μυαλό ξυράφι. Αλλά με τα μαθήματα … καμία σχέση. Τον ρώτησα τι έχει σκοπό να κάνει όταν μεγαλώσει. Θα συνεχίσει στη συμμορία; «Δεν ξέρω κυρία. Τώρα όλο αυτό το βλέπω πολύ ωραίο. Αλλά όταν μεγαλώσω, ίσως φοβηθώ».——————————————————————–
Στο μάθημα συναντήσαμε την έκφραση «δουλεύω σα σκυλί». Ρώτησα το Θάνο, μαθητή της Α Γυμνασίου αν ξέρει κάποιον που να δουλεύει τόσο σκληρά. «Ναι. Η μαμά μου», μου απάντησε χωρίς δεύτερη σκέψη. «Καθαρίζει δρόμους και κάνει πολλά χιλιόμετρα κάθε μέρα. Κουράζεται πολύ, και όταν έρχεται σπίτι είναι πτώμα». «Ο μπαμπάς;» « Ο μπαμπάς είναι άνεργος κυρία». Τον ρώτησα τι σκέφτεται να κάνει στο μέλλον, και μου απάντησε ότι θέλει να γίνει ποδοσφαιριστής για να βγάζει πολλά λεφτά. Ηδη προπονείται σκληρά με την τοπική ομάδα παίδων – στην πραγματικότητα ζει για το ποδόσφαιρο.
——————————————————————-
Ο Αλέκος ήρθε αργοπορημένος την πρώτη ώρα. «Να περάσω;» ρωτάει πίσω από τη μισάνοιχτη πόρτα. «Καλώς τον. Όλα καλά Αλέκο;» «Ναι κυρία, συγνώμη για την καθυστέρηση, θα σας εξηγήσω μετά». Οταν τελείωσε το μάθημα, περίμενε να φύγουν οι συμμαθητές του και ήρθε κοντά μου.«Κυρία άργησα, γιατί η μαμά μου δεν προλαβαίνει να πάει τον αδελφό μου στο νηπιαγωγείο, και τον πηγαίνω εγώ. Αλλά σήμερα με πήρε ο ύπνος».
– Η μαμά δουλεύει;
– Ναι, κυρία. Σηκώνεται στις 5 και δουλεύει καθαρίστρια στο νοσοκομείο. Αλλά δεν κάνει μόνο αυτό. Καθαρίζει και σπίτια, και κάθε Δευτέρα και Πέμπτη πηγαίνει σε έναν παππού και τον περιποιείται.
– Μπράβο στη μαμά σου και μπράβο και σε εσένα που τη βοηθάς. Να την αγαπάς και να την προσέχεις, γιατί κάνει μεγάλο αγώνα. Ο μπαμπάς;
– Ο μπαμπάς δεν έχει δουλειά. Τον σχολάσανε.
————————————————————————
Στην αρχή της χρονιάς ο Γρηγόρης και ο Λευτέρης ήταν θηρία. Δεν μπορούσες να τους κάνεις καλά. Μια μέρα είδα τα δυο αγόρια έξω από το γραφείο του Διευθυντή. Ο Γρηγόρης ήταν κάτωχρος. «Τι έχεις, δεν νιώθεις καλά;» «Όχι κυρία, ζαλίζεται» , μου λέει ο Λευτέρης. Τα παιδιά αυτά δεν ήταν μαθητές μου, ήξερα όμως ότι ήταν πολύ ζωηρά και θεωρούσα τον εαυτό μου τυχερό που δεν ήταν στην τάξη μου. Θυμήθηκα ότι στο γραφείο των καθηγητών υπήρχε κέρασμα από κάποιο συνάδελφο που γιόρταζε. Τους έδωσα από ένα κουλουράκι. Το έφαγαν με μεγάλη όρεξη. Όταν μετά από λίγο καιρό η Δ/νση του σχολείου διοργάνωσε συσσίτιο με χρήματα και εθελοντική εργασία συναδέλφων και κάποιων ανώνυμων ευεργετών, τα δυο αγόρια ήταν ανάμεσα στα 60 παιδιά που έρχονταν κάθε μέρα στη λήξη του 7ωρου για να πάρουν το σακουλάκι τους για το σπίτι. Από τότε που μπήκαν στο συσσίτιο, Ο Γρηγόρης και ο Λευτέρης είναι πολύ πιο συνεργάσιμοι. Ισως γιατί πια δεν πεινάνε τόσο.
—————————————————————-
Στο εξώφυλλο του βιβλίου των Αγγλικών υπάρχουν φωτογραφίες εφήβων. Η Μαρία κοίταζε έκπληκτη μια φωτογραφία. «Κυρία, αυτή είναι ίδια η ξαδέλφη μου η Ελευθερία! Αλλά αποκλείεται να είναι αυτή, γιατί η Ελευθερία είναι έγκυος!» «Τι; Πόσων χρόνων είναι ;» ρωτάω εγώ σοκαρισμένη. «Δώδεκα κυρία. Την παντρέψανε. Σε εμάς τους Ρομά συμβαίνουν αυτά. Αλλά ο δικός μας ο μπαμπάς δεν συμφωνεί. Θέλει να τελειώσουμε το Γυμνάσιο, να πάμε Λύκειο και να σπουδάσουμε». Ένα μήνα αργότερα, η Μαρία και η αδελφή της εγκατέλειψαν το σχολείο. Δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν όσο κι αν προσπαθούσαν. Εξι χρόνια στο δημοτικό δεν έμαθαν να είναι μαθήτριες. Εμαθαν να γράφουν και να διαβάζουν και φαίνεται πως αυτό τους είναι αρκετό. Είναι 14 και 15 χρόνων. Η κατάλληλη ηλικία για να παντρευτούν και να συνεχίσουν την παράδοση της φυλής τους.
—————————————————————–
Ο Πάνος είναι ένα πανέξυπνο πλάσμα. Τα μάτια του πετούν σπίθες. Μου έκανε εντύπωση που στα 12 είχε τόσο έντονη …ροπή προς το άλλο φύλο. Φλερτάρει αδιακρίτως όλα τα κορίτσια, συχνά και τις καθηγήτριες! Λείπει πολύ συχνά, και όταν έρχεται δεν φέρνει ποτέ στυλό ή τετράδιο. Βέβαια, είναι πάντα ντυμένος στην πέννα, το μαλλί στην τρίχα, και σκουλαρίκι στο αυτί ασορτί με τα ρούχα του. Μια μέρα τον ρώτησα γιατί δεν έφερε ούτε ένα βιβλίο.
– Κυρία, δεν μπόρεσα να ασχοληθώ καθόλου με την τσάντα μου χτες. Είχαμε προβλήματα.
– Δηλαδή;
– Ε, να, η αδελφή μου είναι έγκυος. Είναι 16 και ο γαμπρός μου 17, αλλά τσακώνονται συνέχεια. Χτες ο γαμπρός μου την έβρισε και σηκώθηκε κι έφυγε.
– Ολο το βράδυ προσπαθούσαμε να τη συνεφέρουμε.
Μια άλλη φορά ο Πάνος ήρθε στο σχολείο χωρίς τσάντα. Απόρησα, αλλά η απάντηση ήταν αφοπλιστική. « Δεν κοιμήθηκα σπίτι μου κυρία. Η μαμά μου με έστειλε στη θεία μου, γιατί ο μπαμπάς είχε πιεί πολύ». Ο Πάνος σταμάτησε το σχολείο μετά από μερικές βδομάδες. Βαριέται να έρθει.
—————————————————————-
Η Βιολέτα είναι ξανθούλα, με μάτια στο χρώμα του καλοκαιρινού ουρανού. Γλυκύτατο κορίτσι με μια έμφυτη συστολή, όταν της μιλάς γίνεται κατακόκκινη. Με πλησίασε κάποια μέρα να μου πει για τον αδελφό της, που ήταν κι εκείνος μαθητής του σχολείου μας παλιότερα. Είχε μείνει στην πρώτη τάξη πέντε φορές από απουσίες, και τελικά σταμάτησε το σχολείο. «Και τώρα τι κάνει, εργάζεται;» τη ρώτησα. «Όχι κυρία, κάνει βόλτες. Και όλο ζητάει χρήματα από τη μάνα μου. Κι η μάνα μου θυμώνει και φωνάζει, αλλά του δίνει».
——————————————————-
Ο Ρόνι είναι από την Αλβανία. 15 χρονών, ζει με τον μικρό του αδελφό. Αυτός πλένει και μαγειρεύει και για τους δύο. Οι γονείς τους είναι στην Αλβανία. Μια μέρα στο μάθημα κοιμόταν. Πήγα κοντά του, αλλά τα παιδιά μου φώναξαν «Μην τον ξυπνάτε κυρία, δουλεύει νύχτα». Εκείνη τη στιγμή ξύπνησε. «Καλημέρα», του είπα. «Εργάζεσαι Ρόνι;» «Μάλιστα κυρία, σε ένα μπαρ. Αλλά όταν τελειώνει η δουλειά, καθόμαστε με τα παιδιά και τα λέμε, μέχρι τις 3-4 το πρωί». «Ναι κυρία, και έχει και καλές παρέες!» τον καρφώνουν τα άλλα παιδιά. «Τι εννοείτε;» «Ε, άμα χρειαστείτε κανα κινητό, κανα λάπτοπ, κανα τάμπλετ, ο Ρόνι ξέρει πού να τα βρει». «Ναι κυρία, ένα δεκαρικάκι ό,τι πάρετε. Εχω άκρες!».
———————————————–
Τα παραπάνω στιγμιότυπα είναι πέρα για πέρα αληθινά, εκτός από τα ονόματα των παιδιών. Το σχολείο μας βρίσκεται σε μια υποβαθμισμένη περιοχή της Αθήνας, με μεγάλα ποσοστά ανεργίας, παραβατικότητας και σχολικής διαρροής. Δύσκολες οι συνθήκες εργασίας ημών των εκπαιδευτικών, αφού το επίπεδο των περισσότερων μαθητών μας είναι αρκετά έως πολύ «χαμηλό». Πίσω όμως από τη χαμηλή επίδοση, κρύβονται συγκλονιστικές ιστορίες.
Αναρωτιέμαι πόσο εφικτό είναι να έχει καλή επίδοση ένας μαθητής που αντιμετωπίζει προβλήματα επιβίωσης. Όταν οι γονείς του βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Όταν κινδυνεύει να μείνει στο δρόμο γιατί η Τράπεζα τους παίρνει το σπίτι. Ή όταν ο πατέρας πνίγει την κατάθλιψή του στο αλκοόλ. Και η μητέρα λείπει απ`το σπίτι συνέχεια, γιατί είναι η μόνη που μπορεί να εργαστεί.
Ενας μαθητής που έχει υποστεί σεξουαλική κακοποίηση στο οικογενειακό του περιβάλλον, με τι μυαλό να μελετήσει; Ένα παιδί που ο πατέρας του τον «σπάει στο ξύλο για να τον κάνει άνθρωπο» πώς μπορεί να μην είναι επιθετικό; Και γιατί ένας τέτοιος μαθητής θα πρέπει να δείχνει καλή διαγωγή; Η παιδική ψυχή του είναι μαύρη, και όχι από δικό του φταίξιμο.
Ας προσπαθήσουμε να δούμε μέσα από τα μάτια τους. Ο δάσκαλος γι αυτούς τους μαθητές είναι ένας ξένος, που έχει στα χέρια του την εξουσία της βαθμολογίας και της τιμωρίας, και που αντιπροσωπεύει όλα αυτά που τους εξαγριώνουν. Τη Γενιά των Μεγάλων. Στα μάτια τους ο ίδιος τους ο εαυτός συχνά φαίνεται ανάξιος, ανίκανος και ανεπαρκής, διότι έτσι αντιμετωπίζονται από το περιβάλλον τους.
Γι αυτό, πιστεύω ότι ο ρόλος μας είναι να πλησιάσουμε τους μαθητές μας πριν απ΄όλα και πάνω απ`όλα ανθρώπινα, με πραγματικό ενδιαφέρον για τον καθένα ξεχωριστά. Να τους δείξουμε ότι για μας είναι πρόσωπα και όχι νούμερα στον κατάλογο. Να προσπαθήσουμε να μάθουμε τί είναι αυτό που τα αποσυντονίζει ή τα κάνει να αδιαφορούν. Και να τα επιβραβεύουμε με κάθε ευκαιρία. Ακόμα και για το ελάχιστο επίτευγμα. Ένα «μπράβο» ή ένα « τι ωραία γράμματα!», μπορεί να κάνει θαύματα. Αν είμαστε σταθεροί σε αυτή την προσέγγιση είμαι σίγουρη ότι θα κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους αργά ή γρήγορα. Θα ανοιχτούν. Και τότε μπορεί να έλθουν σε πιο … μπροστινά θρανία. Ισως με αυτόν τον τρόπο οι μικροί άγνωστοι ήρωες αρχίσουν να νιώθουν το σχολείο σαν καταφύγιο και όχι σαν κάτεργο.
Μαρία-Λία Κουρή, εκπαιδευτικός ΠΕ6
http://www.alfavita.gr/