πουέρτο ρίκο, αποικία των ηπα

Τραγικές οι ομοιότητες με την Ελλάδα!

Πριν λίγες μέρες ο Γκαρσία Παδίγια, κυβερνήτης του Πουέρτο Ρίκο, ανακοίνωσε ότι η νησιωτική χώρα δεν είναι σε θέση να πληρώσει το χρέος της, που ανέρχεται σε 73 δισεκατομμύρια δολάρια. Η δόση των 400 εκατομμυρίων δολαρίων, που έληγε την 1η Ιουλίου, δεν καταβλήθηκε. Παρ’ όλα αυτά, το Πουέρτο Ρίκο δεν μπορεί να κηρύξει χρεωκοπία – η οποία θα του παρείχε νομική προστασία από τους ιδιώτες πιστωτές και τη δυνατότητα αναδιάρθρωσης του χρέους, αφού ο ισχύων νόμος των ΗΠΑ δεν του αναγνωρίζει αυτό το προνόμιο. Επειδή το Πουέρτο Ρίκο δεν είναι «κανονική» πολιτεία των ΗΠΑ, ούτε βέβαια ανεξάρτητο κράτος. Είναι, απλά, μια αποικία της Ουάσιγκτον.

Η «Βιτρίνα της Καραϊβικής»

Στα τέλη της δεκαετίας του ’40, οι Ηνωμένες Πολιτείες, που «κληρονόμησαν» το Πουέρτο Ρίκο από την Ισπανία, το βάπτισαν «Βιτρίνα της Καραϊβικής», προβάλλοντάς το ως πρότυπο για όλη την Καραϊβική και τη Λατινική Αμερική. Υποτίθεται ότι εκεί συντελέστηκε ένα θαύμα εκβιομηχάνισης, που το υλοποίησε ανιδιοτελώς ο μεγάλος… ευεργέτης από το Βορρά σε ένα μικρό νησί, φτωχό, υπανάπτυκτο και αποικιοκρατούμενο.

Μετά την καταστροφή της παραδοσιακής πορτορικανής γεωργίας, η Ουάσιγκτον ενθάρρυνε τις επενδύσεις από την «πατρίδα», δηλαδή τις ΗΠΑ, εγκαινιάζοντας ένα σχέδιο εκβιομηχάνισης. Η διαδικασία αυτή ξεκίνησε με την εγκατάσταση ελαφρών βιομηχανιών, όπως η κλωστοϋφαντουργία, αλλά στη συνέχεια επιβλήθηκε η παρουσία της φαρμακευτικής και πετροχημικής βιομηχανίας. Αργότερα έφτασαν και οι βιομηχανίες της βιοτεχνολογίας και της ηλεκτρονικής.

Αποδιάρθρωση της πραγματικής οικονομίας

Πέρα από τη μεγάλη καταστροφή του περιβάλλοντος από τις εταιρείες αυτές, η διαδικασία αυτή δεν συνέβαλε διόλου στην πραγματική ανάπτυξη του νησιού. Πρόκειται για βιομηχανίες με ξένο κεφάλαιο, με εξαγωγικό προσανατολισμό, που ούτε παράγουν αυτά που χρειάζεται το νησί, ούτε τα κέρδη τους ωφελούν την οικονομία του Πουέρτο Ρίκο, αλλά τη Wall Street.

Καταστροφικός για την πραγματική οικονομία της χώρας ήταν και παραμένει άλλος ένας νόμος που επιβλήθηκε από την αποικιοκρατική δύναμη: το καμποτάζ. Περισσότερο γνωστός ως Jones Act του 1920, ο νόμος αυτός επιβάλλει την υποχρεωτική μεταφορά όλων των εμπορευμάτων μεταξύ των ΗΠΑ και του Πουέρτο Ρίκο από πλοία με σημαία των ΗΠΑ. Με λίγα λόγια, το κόστος των προστατευτικών ποσοστώσεων, φόρων, δασμών και προσαυξήσεων των ΗΠΑ στα πλοία και στα λιμάνια (το υψηλότερο στον κόσμο) μετακυλίεται στους πορτορικανούς καταναλωτές.

Για παράδειγμα, ένα κοντέινερ 6 μέτρων με εμπορεύματα από την ανατολική ακτή των ΗΠΑ για το Πουέρτο Ρίκο κοστίζει 3.063 δολάρια, ενώ το αντίστοιχο για τον Άγιο Δομίνικο κοστίζει 1.504 δολάρια. Η οικονομική επίπτωση αυτού του νόμου για το Πουέρτο Ρίκο, από το 1920 που ισχύει, αντιστοιχεί σε 75,8 δισεκατομμύρια δολάρια – νούμερο που υπερβαίνει το ποσό του τρέχοντος χρέους.

Σπιράλ χρέους, ύφεση και ανεργία

Η οικονομία του νησιού διέρχεται σοβαρή κρίση εδώ και πολλές δεκαετίες, και έχει ενταθεί εξαιτίας της παγκόσμιας κρίσης από το 2008. Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους ανήκει σε «ιδιώτες επενδυτές» από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η τοπική «κυβέρνηση» των τοποτηρητών της Ουάσιγκτον πλήρωνε τα χρέη της παίρνοντας καινούρια δάνεια, που δεν μπορούσαν να αποπληρωθούν. Εξέδιδε ομόλογα τα οποία οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης συνεχώς υποβάθμιζαν, γεγονός που ανάγκαζε την κυβέρνηση να πληρώνει όλο και υψηλότερα μερίσματα. Πλέον όμως έφτασε σε μια κατάσταση να μην έχει από πού αλλού να πάρει χρήματα για να πληρώσει τους ξένους ομολογιούχους – πληρωμές που, σύμφωνα με το αποικιακή νομοθεσία των ΗΠΑ, έχουν προτεραιότητα και βρίσκονται πάνω από την ευημερία του λαού…

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η ανεργία στο Πουέρτο Ρίκο ανέρχεται σε 11,8%. Αλλά, όπως πάντα, αυτοί οι αριθμοί δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα, καθώς η υποαπασχόληση μετριέται ως απασχόληση κ.λπ. Ακόμη, το Πουέρτο Ρίκο έχει κατακλυστεί από επιχειρηματίες των ΗΠΑ, καθώς η κυβέρνηση του Γκαρσία Παδίγια τους πρόσφερε ως κίνητρα τεράστιες φοροαπαλλαγές, καταστρέφοντας την ντόπια μεσαία τάξη. Έχει χαθεί το 20% των θέσεων εργασίας από το 2006.

Οι νέοι επιστήμονες φεύγουν, οι τράπεζες παίρνουν σπίτια, τα σχολεία κλείνουν

Επιπλέον, υπάρχει μια τεράστια ροή μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ: 144 χιλιάδες άνθρωποι μόνο το 2014. Πολλοί από αυτούς είναι απόφοιτοι πανεπιστημίου. Μια πραγματική διαρροή εγκεφάλων! Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου του Πουέρτο Ρίκο, «τον περασμένο χρόνο 361 γιατροί εγκατέλειψαν το νησί. Φέτος περιμένουμε να χάσουμε άλλους 500 ή και περισσότερους»… Σήμερα υπάρχει μόνο ένας παιδίατρος για κάθε 900 παιδιά και το ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας είναι 8,2%! Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται γενικευμένη επιδείνωση της υγείας του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας, ενώ καταγράφεται αύξηση στην κατάθλιψη και στις αυτοκτονίες.

Οι οικογένειες χάνουν τα σπίτια τους εξαιτίας του υψηλότατου κόστους ζωής και της μείωσης των εισοδημάτων τους. Ο κόσμος πολλές φορές πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στην πληρωμή της υποθήκης του σπιτιού ή στην καταβολή των εξόδων για την υγεία ή την εκπαίδευση των παιδιών. Το Μάιο η κυβέρνηση ανακοίνωσε το κλείσιμο 94 δημόσιων σχολείων και την «αναδιάρθρωση» άλλων 502. Προηγουμένως ο «Όμιλος της Βοστώνης», μια ομάδα «συμβούλων διαχείρισης» με έδρα τη Βοστώνη των ΗΠΑ και δράση σε όλο τον κόσμο, είχε συστήσει το κλείσιμο των σχολείων ως μέτρων λιτότητας.

Τους παίρνουν μέτρα

Το ξεπούλημα του Πουέρτο Ρίκο έχει αρχίσει από τη δεκαετία του ’80, όταν ιδιωτικοποιήθηκε η τηλεφωνική εταιρία. Από τότε όλες οι τοπικές κυβερνήσεις συνέχισαν αυτήν την πολιτική, ιδιωτικοποιώντας όλα τα δημόσια αγαθά: αεροδρόμια, υπηρεσίες υγείας, αυτοκινητόδρομους, ενώ δεν γλίτωσε ούτε η κερδοφόρα βιομηχανία του ανανά που ενίσχυε σημαντικά τον προϋπολογισμό. Η τρέχουσα «αναδιάρθρωση» των σχολείων είναι στην πραγματικότητα μια προσπάθεια ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης. Οι λίγοι δημόσιοι οργανισμοί που δεν έχουν ιδιωτικοποιηθεί το οφείλουν στον αγώνα των εργαζομένων τους. Μεταξύ αυτών και η Αρχή Ηλεκτρικής Ενέργειας, που το συνδικάτο της την υπερασπίζεται με νύχια και με δόντια.

Εκτός από το ξεπούλημα, η κυβέρνηση επέλεξε να πληρώνει το χρέος και με την επιβολή πρόσθετης φορολόγησης στον εργαζόμενο και ήδη εξαθλιωμένο λαό. Την στιγμή που κολοσσιαίες πολυεθνικές εταιρείες και πολυκαταστήματα βγάζουν δισεκατομμύρια πληρώνοντας γελοίους φόρους (αν τους πληρώνουν κι αυτούς…), ο λαός φορτώθηκε ένα επιπλέον 11,5% «Φόρο Πωλήσεων και Χρήσης», ενώ σχεδίαζαν και την επιβολή ξεχωριστού ΦΠΑ! Όμως, λόγω της τεράστιας αποδοκιμασίας από τους πολίτες, το τελευταίο μέτρο απορρίφθηκε τον Μάιο από το τοπικό νομοθετικό σώμα, τουλάχιστον προσωρινά.

Τι θα γίνει με το χρέος 

Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους το έχουν «ιδιώτες επενδυτές» στις ΗΠΑ, που κατέχουν αμοιβαία κεφάλαια. Μόλις το Πουέρτο Ρίκο σταματήσει να τους πληρώνει, αυτοί θα απευθυνθούν στα δικαστήρια για να πάρουν τα χρήματά τους πίσω. Το Πουέρτο Ρίκο θα πρέπει να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις των δικαστηρίων της Νέας Υόρκης… Όπως ήδη τονίστηκε, όντας αποικία δεν δικαιούται να κηρύξει πτώχευση και άρα να απολάβει της προστασίας του διεθνούς δικαίου – το οποίο θέτει ως προτεραιότητα την κάλυψη των βασικών αναγκών των πολιτών.

Τη στιγμή δηλαδή που ακόμη και Δήμοι των ΗΠΑ, όπως το Ντιτρόιτ, μπορούν να αιτηθούν πτώχευση, σύμφωνα με τον αμερικανικό πτωχευτικό κώδικα, το Πουέρτο Ρίκο, που ορίζεται ως «περιοχή»(!), δεν μπορεί. ‘Έτσι, το Πουέρτο Ρίκο βρίσκεται στο έλεος των δικαστηρίων, τα οποία βλέποντας τα πολύ σαφή συμβόλαια ομολόγων του νησιού, θα αποφανθούν ότι πρέπει να πληρώσει τα χρέη του στο ακέραιο.

Είναι ξεκάθαρο ότι για να προσεγγιστεί μια οριστική λύση για το χρέος είναι απαραίτητη η ανεξαρτησία του Πουέρτο Ρίκο. Έτσι, δεν είναι περίεργο που σήμερα ξανάρχεται με δύναμη στο προσκήνιο το ιστορικό κίνημα του πορτορικάνικου λαού για ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ, μετά από δεκαετίες άγριας καταστολής και εξόντωσης των αγωνιστών του!

 ***

Σημαντικές στιγμές στην ιστορία

1493: Το Πουέρτο Ρίκο «ανακαλύφθηκε» από τον Κολόμβο, ο οποίος το ανακήρυξε σε αποικία του ισπανικού θρόνου. Μεγάλο μέρος του ιθαγενούς πληθυσμού εξολοθρεύτηκε από τις επιδημίες που έφεραν οι άποικοι, ενώ πολλοί ιθαγενείς μετατράπηκαν σε δούλους.

1898: Μετά την ήττα της Ισπανίας στον πόλεμό της με τις ΗΠΑ, το Πουέρτο Ρίκο και οι υπόλοιπες αποικίες της ισπανικής αυτοκρατορίας (Κούβα, Φιλιππίνες) παραχωρήθηκαν στις ΗΠΑ έναντι 20 εκατομμυρίων δολαρίων.

1917: Οι πορτορικανοί θεωρούνται πολίτες των ΗΠΑ. Όμως μέχρι και σήμερα ένας πολίτης του Πουέρτο Ρίκο μπορεί να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα στη «μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο» μόνον εάν έχει μόνιμη κατοικία σε κάποια από τις 50 «κανονικές» πολιτείες των ΗΠΑ… Οι κάτοικοι του Πουέρτο Ρίκο εκλέγουν βέβαια έναν αντιπρόσωπο της χώρα τους στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, ο οποίος όμως δεν έχει δικαίωμα ψήφου.

1937: Άοπλη αντιαποικιακή εξέγερση καταστέλλεται από τα αμερικανικά στρατεύματα με δεκάδες νεκρούς.

1948: Υιοθετείται από τις ΗΠΑ ο «νόμος-φίμωτρο», βάσει του οποίου τιμωρείται αυστηρά η χρήση της πορτορικάνικης σημαίας, τα πατριωτικά τραγούδια και κάθε συζήτηση για ενδεχόμενη ανεξαρτησία του νησιού. Ο νόμος αυτός καταργήθηκε το 1957.

1950: Νέα αντιαποικιακή εξέγερση πνίγεται στο αίμα.

1952: Το Πουέρτο Ρίκο ορίζεται επισήμως ως «Ελεύθερη Συνδεδεμένη Πολιτεία». Αυτό μεταφράζεται στη διεθνή σκηνή ως «μη ενσωματωμένη επικράτεια των ΗΠΑ» ή, χρησιμοποιώντας έναν όρο από τον προηγούμενο αιώνα, ως αποικία.

Δεκαετίες 1960-80: Εμφάνιση και ισχυροποίηση του ένοπλου αντιαποικιακού κινήματος, με γνωστότερη οργάνωση το «Λαϊκό Στρατό Μπορίκουα» (ή Ματσετέρος). Αντιμετωπίζεται με αγριότητα από τις ΗΠΑ έως και σήμερα. Πολλοί ηγέτες του δολοφονούνται «εξωδικαστικά» από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες (τελευταία περίπτωση η δολοφονία του Οχέδα Ρίος, ιστορικού ηγέτη των Ματσετέρος, από πράκτορες του FBI το 2005). Σήμερα η πλειοψηφία των μελών του αντάρτικου εναντίον των ΗΠΑ που επέζησαν της καταστολής συμμετέχουν στο νόμιμο κίνημα για ανεξαρτησία.

2003: Μεγάλη νίκη του λαϊκού κινήματος, που μετά από πολυετείς αγώνες επιτυγχάνει την εκδίωξη του αμερικάνικου Πολεμικού Ναυτικού από το νησάκι Βιέκες, ανατολικά του Πουέρτο Ρίκο, το οποίο χρησιμοποιούνταν για στρατιωτικές ασκήσεις με βομβαρδισμούς που προκάλεσαν μεγάλα προβλήματα υγείας στον πληθυσμό και τεράστιες ζημιές στο περιβάλλον.

2012: Σε δημοψήφισμα το 61% των πορτορικανών ψήφισε υπέρ ισχυρής αυτονομίας από τις ΗΠΑ, το 33% υπέρ της διατήρησης του παρόντος καθεστώτος, και το 6% υπέρ της πλήρους ανεξαρτησίας.