πρόσφυγες: η εικόνα από τη γερμανία

Sraosha | 29.09.2015 | 13:37

Το κείμενο που ακολουθεί δεν είναι δικό μου. Μου στάλθηκε για να το χρησιμοποιήσω κατά βούλησιν. Το κοινοποιώ εδώ με ελάχιστες και επουσιώδεις επεμβάσεις τυπογραφικού και μόνο χαρακτήρα. Θεωρώ ότι είναι ένα από τα πιο καίρια και σημαντικά κείμενα που έχω διαβάσει για την προσφυγιά και ότι πρέπει να το δουν άνθρωποι που δραστηριοποιούνται σε δομές αλληλεγγύης και στήριξης προσφύγων.

Τα πιο πολλά φάρμακα καταναλώνονται για πληγιασμένα πόδια και μετατοπισμένους σπονδύλους. Πριν αρχίσω να κάνω αυτή τη δουλειά δεν είχα ιδέα αφ’ ενός πόσο μπορεί να περπατήσει ένας άνθρωπος, αφ’ ετέρου πόσο μπορεί να περπατήσει με ένα εξάχρονο παιδί στην αγκαλιά. Όποιος έχει παιδί ξέρει πως το εξάχρονο δεν κουβαλιέται ούτε 50 μέτρα, πόσο μάλλον 100 χιλιόμετρα.

Το άλλο μεγάλο θέμα μου είναι η προχειρότητα της πληροφορίας, αυτή η αντιμετώπιση ενός προβλήματος πολύπλευρου με τσιτάτα και βλακώδεις απλουστεύσεις, είτε ακροδεξιάς ηλιθιότητας, είτε αριστερής προχειρότητας. Η άγνοια ή η ημιμάθεια δε χωρούν εδώ… Οι συνθήκες είναι εξαιρετικές και τα εξαιρετικά μέτρα έχουν αργήσει εγκληματικά. Δε μας παίρνει να στηρίζονται σε λάθος πληροφορίες. Ίσως φταίει που κι εγώ συμμετέχω σε γερμανικό στρατόπεδο εθελοντικά, ίσως φταίει που από μπροστά μου περνούν και οργανώνονται αριθμοί, πόσα κρεβάτια άδεια τόσα, πόσοι χωράν ακόμα τόσοι, πόσα αντιβιοτικά τόσα, ίσως φταίει και η γερμανική πρακτική που κοιτάζει πώς θα γίνουν τα πράγματα σωστά και όχι όπως να ‘ναι.

Η δουλειά μου ήταν πάντα διπλής φύσης: “Πες μου τί θες να φτιάξεις για να σου πω τον ποιο γρήγορο, αποδοτικό, φθηνό ή ακριβό τρόπο και δώσε μου κάτι χαλασμένο να στο διορθώσω.” Εδώ στη Γερμανία πρόκειται περί ακριβής ειδικότητας την εκτιμούν ιδιαιτέρως, εξ ού και όταν με πήρε πριν 2 μήνες τηλέφωνο το σχετικό Υπουργείο να μου ζητήσει εθελοντική εργασία σε στρατόπεδο προσφύγων, δέχτηκα άμεσα, γιατί γνωρίζω πως δεν είμαστε πολλοί. Στο πρόβλημα που έχουμε δε βοηθούν τα λεφτά σου, έμαθα, αλλά η ειδικότητα. Λεφτά έχουμε, εξειδικευμένους ψυχολόγους δεν έχουμε. Βοηθάω σε 2 καμπ, δε θα αναφέρω τις πόλεις, σκοπός μου δεν είναι να καταλάβει κάποιος ποιος είμαι. Το ένα έστρωσε, είναι μεγάλο, πήραν την αρχική δουλειά 4 άλλοι Project Managers και με μικρή παρακολούθηση τσουλάει. Το άλλο το μικρό, με 1350 κρεβάτια αλλά πραγματική χωρητικότητα 500 κρεβατιών με ζορίζει, ακόμα πηγαίνω κάθε μέρα, το βράδυ, όταν κοιμηθεί το παιδί μου. Να στρώσει κι αυτό, να πάω σε άλλο. Από αυτούς τους 2 μήνες πολύ κουραστικής δουλειάς και σωματικά και ψυχολογικά, θα συνοψίσω τι νομίζω πως έχει αξία.

Στο προσφυγικό πρόβλημα υπάρχουν τέσσερις μεγάλες φάσεις, με διαφορετικά προβλήματα η κάθε μία

• Η φάση της μετακίνησης των προσφύγων σε τελικό προορισμό ασφάλειας
• Η φάση της υποδοχής, καταγραφής και της άμεσης περίθαλψης, σωματικής και ψυχολογικής
• Η φάση της προσφυγής σε άσυλο, της νομικής βοήθειας και
• Η φάση της εγκατάστασης και αφομοίωσης.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Η φάση της μετακίνησης είναι ιδαίτερα επικίνδυνη. Χωρίς οργανωμένη υποστήριξη της μετακίνησης σε ασφαλή προορισμό, ευάλωτοι πληθυσμοί κινδυνεύουν ή πεθαίνουν. Το προβληματικό φαινόμενο ενισχύουν οι εξής δυνάμεις:

1. Άνθρωποι σε πραγματικό κίνδυνο. Η κατάσταση σε εμπόλεμες περιοχές είναι τόσο κακή που όλο και περισσότεροι φεύγουν κατευθείαν για την Ευρώπη. Είτε γιατί εκεί βρέθηκαν συγγενείς ή φίλοι και μοιράζονται θετικές εμπειρίες είτε γιατί τα στρατόπεδα του Λιβάνου και της Τουρκίας είναι προβληματικά και οι άνθρωποι λιμνάζουν μήνες και αυτό μαθαίνεται.
2. Άνθρωποι σε ενδιάμεσο στάδιο, εκτός κινδύνου από στρατόπεδα της Τουρκίας και του Λιβάνου που έμειναν για μήνες σε μια κατάσταση χωρίς συνέχεια, χωρίς χρήματα, δουλειά ή μια εξέλιξη στη ζωή τους.
3. Άνθρωποι εκτός κινδύνου από τα Βαλκάνια που εκμεταλλεύονται την κατάσταση για να εισέλθουν στην Ευρώπη και να ζήσουν μερικούς μήνες καλύτερα αλλά και να δοκιμάσουν την τύχη τους κατόπιν αναμενόμενης απόρριψης του αιτήματος ασύλου, ψάχνοντας μια καλύτερη ζωή.
4. Παράνομοι δουλέμποροι που ενισχύουν τις παραπάνω τάσεις με σκοπό το κέρδος.
5. Η χαλαρή πολιτική των στρατοπέδων της Τουρκίας, η οποία αγκομαχά με τα 2 εκ πρόσφυγες αλλά ανταλλάσσει και τη ‘φύλαξη των συνόρων της Ευρώπης’ με λίγη υποστήριξη στο τσάκισμα των Κούρδων.

Από τους αριθμούς που βλέπω, πάνω από τους μισούς ανθρώπους έρχονται από τα Βαλκάνια από χώρες δίχως πόλεμο ή πολιτική αναταραχή. Αυτό δεν αλλάζει τον αριθμό όσων έρχονται από πραγματικά απάνθρωπες καταστάσεις αλλά σίγουρα δυσκολεύει τη δουλειά που πρέπει να γίνει. Γιατί έρχονται όλοι μαζί, γιατί ζορίζονται οι χώρες από όπου περνούν, ενισχύεται το χάος και πιέζεται ο μηχανισμός υποδοχής. Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η αποδοτικότητα του μηχανισμού για αυτούς που πραγματικά το χρειάζονται.

Οι περισσότεροι που έρχονται είναι άντρες. Δεν ειναι οικογενειες ή παιδιά. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι οικογενειες, οι γυναικες, τα παιδια και οι γέροι δεν ειναι πολλοί. Σημαίνει τα εξής πράγματα όμως

• Πως οι άντρες έρχονται πρώτοι ή τελευταίοι. Σημαινει πως μια οικογένεια έμεινε πίσω εκτεθειμένη και θα ταξιδέψει σε λίγο ευάλωτη σε επικίνδυνες συνθηκες, σημαινει πως το κυμα τώρα ΑΡΧΙΣΕ και θα μεγαλώσει σε λίγο, σημαίνει πως αν έρχονται τελευταίοι πρέπει να βρουν την οικογένειά τους ή αν έρχονται πρώτοι πρέπει να διεκυολυνθεί να τους βρει αυτή με ασφάλεια.
• Σημαίνει πως οι άντρες υποφέρουν. Υφίστανται ρατσισμό, χάνουν την αξιοπρέπειά τους, τους φέρονται άσχημα και αυτές δεν είναι οι καλύτερες συνθήκες για ενσωμάτωση όπως μας δίδαξε το πρόσφατο παρελθόν. Το μίσος φέρνει μίσος.
• Σημαίνει πως εμείς στα στρατόπεδα υποδοχής έχουμε να κάνουμε με θερμοκέφαλους, ταλαιπωρημένους, πεινασμένους, αφυδατωμένους άντρες που έχουν περπατήσει μερόνυχτα. Έχω μιλήσει για ώρα με ανθρώπους έτοιμους να εκραγούν για να μην μπει η αστυνομία στο καμπ και έχω φοβηθεί πολύ για το τι θα πάθω από αυτούς ή τι θα πάθουμε όλοι αν μπει η αστυνομία.

Η ταλαιπωρία της μετακίνησης είναι τριπλής ευθύνης. Της ευρωπαικής κοινότητας που δεν αποφασίζει για μια συμφωνημένη γέφυρα ασφαλούς μετακίνησης. Των προσφύγων που θέλουν Γερμανία ή Σουηδία γιατί έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους σε άλλα κράτη για τη διευθέτηση του θέματός τους. Των Βαλκανίων που «τρέχουν πίσω από το ασθενοφόρο για να φτάσουν πιο γρήγορα». Τελικά, για πολλούς το ταξίδι είναι θανατηφόρο ή υγειονομικά επικίνδυνο. Όχι για όλους ούτε καν για τους πιο πολλούς. Αλλά για αρκετούς.

Η υποδοχή είναι υπόθεση αλγορίθμου και σωστών ειδικοτήτων. Πώς να χειριστείς τις ροές που έρχονται, τα νούμερα εισαγωγής, να τα παντρέψεις με τη σωστή ειδικότητα (καταγραφή ατόμων, καταγραφή αναγκών, ατομική υγιεινή, ρούχα, φαγητό, κρεβάτι, ψυχολόγος) και να τα ταιριάξεις με τους ρυθμούς που φεύγουν. Για σπίτια ιδιωτών, για σπίτια της εκκλησίας, για δημοτικές πρωτοβουλίες, για δεν ξέρουμε ακόμα. Στο καμπ, δεν πρέπει να μείνουν. Οι άνθρωποι ζορίζονται, ιδρυματοποιούνται, γκετοποιούνται. Τα μεγαλύτερα προβλήματα της υποδοχής είναι η ανταπόκριση στις άμεσες ανάγκες και η ψυχολογική υποστήριξη. Οι άνθρωποι δεν έρχονται λίγοι λίγοι. Φτάνουν 50, 60 ή και 200 τη φορά. Με λεωφορεία ή σε κομβόι. Φτάνουν αφυδατωμένοι, παιδιά κλαίνε, έχουν να φάνε μέρες. Χωρίς παπούτσια κάποιοι, άρρωστοι με πυρετό, πατεράδες ή θείοι με τσακισμένες μέσες. Οι πρώτες βοήθειες σε τόσα άτομα είναι δύσκολο πράγμα, όποιος έχει δουλέψει σε Πρώτες Βοήθειες ξέρει πως 100 άτομα σε δύσκολη κατάσταση δεν είναι απλό πράγμα. Πρέπει πρώτα να καταγραφούν, είναι κουρασμένοι, δεν έχουν χαρτιά, άλλοι δεν μιλούν άλλο παρά αραβικά, οι διερμηνείς δεν είναι τόσοι, να πλυθούν, να ντυθούν, να φάνε. Να τους δώσουν κρεβάτι. Κάποιοι κλαίνε μόλις ντυθούν και πάρουν κρεβάτι, τελείωσαν μακρύ δρόμο, δεν είναι και λίγο.

Η ψυχολογική υποστήριξη είναι άλλο θέμα. Στα καμπ, οι ψυχολόγοι βοηθούν και τους εθελοντές και τους εαυτούς τους. Δεν είναι πολλοί αλλά δεν ξέρουν και πώς να χειριστούν τα ζητήματα. Σε όλη τη Γερμανία υπάρχουν 200 ψυχολόγοι με ειδίκευση στο Post Traumatic Stress, 30 ειδικοί σε συνθήκες πολέμου και μόλις 16 ειδικοί για αντίστοιχο θέμα στα παιδιά. Τι να πρωτοκάνουν και πού…. Κάθε μέρα βλέπω ψυχολόγους που δεν αντέχουν την πίεση αυτών που ακούνε. Δε θα ξεχάσω την προηγούμενη εβδομάδα, τον Joshua, ψυχολόγος από τη Βόννη, 50 χρονών, έκλαιγε για 2 ώρες κλεισμένος στο γραφείο και έλεγε πως δεν μπορεί να τον φτιάξει τον άνθρωπο που του μιλούσε. Αυτό το wieder zurück που έλεγε δε θα το ξεχάσω ποτέ.

Για το τέλος άφησα την ενσωμάτωση. Όσα χρήματα και να διαθέτει η Γερμανία, φοβάμαι για το μέλλον αυτών των ανθρώπων. Όσο και να έμαθε η χώρα από τα λάθη του παρελθόντος, οφείλω να ομολογήσω πως η ανεκτικότητα διαφέρει πολύ από την ενσωμάτωση. Οι Τούρκοι και οι Έλληνες του 50 ακόμα εκτός είναι. Όπως το λέω, ακόμα τους «ρεύεται» η κοινωνία. Οι καινούργιοι Έλληνες προκαλούμε έκπληξη που δεν έχουμε εστιατόρια με κίονες και παίρνει ώρα να καταλάβουν πως, όχι, δεν είσαι καθαρίστρια. Όλη η πολυσυλλεκτικότητα μοιάζει επισφαλής και επιφανειακή, μάλλον πιεσμένη από το political correctness και την αυτοτιμωρία των Γερμανών μετά τον 2ο Παγκόσμιο. Άραγε, με 3-4 εκατομμύρια πρόσφυγες κυρίως μουσουλμάνους, κολλημένους για μήνες χωρίς δουλειά, σε μια χώρα με δύσκολη γλώσσα που πιθανόν θα αργήσει πολύ να εκμεταλλευτεί τις όποιες τους ιδιότητες και ικανότητες λόγω αυτής της γλώσσας, για πόσο ακόμα θα είναι ανεκτικοί. Και ως πού θα θελήσουν και θα μπορέσουν οι Σύριοι κυρίως να ενσωματωθούν. Ένα καινούργιο υβρίδιο γεννιέται. Αν σωθεί από τον πνιγμό και το λιθοβολισμό του πιθανού τζιχαντιστή, από τις απλουστεύσεις του «όλοι μέσα» ή όλοι έξω», θα δούμε την καινούργια Ευρώπη. Το σίγουρο είναι πως η παλιά πέθανε, o θάνατός ήταν απότομος και όλοι μας καθόμαστε πάνω από το κουφάρι και το κοιτάμε.