10:01 | 21 Οκτ. 2015 | tvxs
Δημήτρης Κυριακαράκος
Οι Έλληνες βιώσαμε το μεγαλύτερο μέρος της (πιο πρόσφατης) Ιστορίας μας ως έθνος υπό κατοχή αλλά και σε διασπορά. Για να δυνηθούμε να επιβιώσουμε και να αναπτυχθούμε, αξιοποιήσαμε το πανάρχαιο δαιμόνιό μας στο ιδιωτικό επιτηδεύεσθαι, καθ’ ότι για πολλούς αιώνες ήμασταν αποκλεισμένοι από τα θεσμοθετημένα επαγγέλματα που η εκάστοτε ξένη ηγεμονία διατηρούσε «κλειστά» για εμάς τον υποτελή ή «φιλοξενούμενο» λαό.
Παράλληλα αναπτύξαμε ευφάνταστους μηχανισμούς φοροδιαφυγής για να προστατεύσουμε τον πλούτο μας από τα «χαράτσια» του αυτοκράτορα. Η φοροδιαφυγή είχε έντονα «αντιεξουσιαστικό» χαρακτήρα. Για τους Έλληνες, οθωμανική κοινωνική συνείδηση δεν αναπτύχθηκε ούτε καν κατά τα χρόνια του Τανζιμάτ (Μεταρρυθμίσεις του 1831) άρα και καμία τύψη για τα κεφάλαια που φυγαδεύονταν έκτοτε στην Ελβετία. Η Μικρασιατική Καταστροφή είχε ως πρόσχημα την αδηφαγία του ελληνικού αστικού κατεστημένου, που έδειχνε «αχαριστία» στον πολυχρονεμένο και φιλεύσπλαχνο σουλτάνο.
Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε πως με την πάροδο των αιώνων για τον μέσο Έλληνα κοινωνό η φοροδιαφυγή μετεξελίχθηκε σε δεύτερη συνείδηση. Δεν θα ήταν όμως επίσης υπερβολή να επισημάνουμε πως και το κατοπινό νέο ελληνικό κράτος διατήρησε εις το ακέραιο πολλά από τα δεσποτικά χαρακτηριστικά της Rumeli (τουρκ. Rum Miliet: Γη του Έθνους των Ρωμιών).
Από την εποχή κατά την οποία ο πρώτος άνθρωπος κατέστη homo sapiens (λατ. γνωστικός άνθρωπος) άρχισε να αποκτά αντίληψη και συνείδηση homo economicus (λατ. άνθρωπος της οικονομίας). Στην Ελλάδα της ύφεσης δε, οπότε ο πολίτης μετράει και το δίφραγκο, αλλά παρ’ όλα αυτά υποχρεούται να συνεργάζεται με λογιστή, μπορούμε με ασφάλεια να μιλάμε για homo aganaktismenus (…οι ερμηνείες περιττεύουν).
Η φορολογική νομοθεσία στη χώρα μας ανέκαθεν θεμελίωνε «αυτόνομο» νομικό σύστημα βασισμένο στα τεκμήρια και στα τεκμαρτά. Ούτε ιδιωτικά συμφωνητικά, ούτε εταιρικά καταστατικά, ούτε οικοδομικές άδειες ελάμβανε υπ’ όψιν. Οι λοιποί κλάδοι Δικαίου υποχωρούν ενώπιον του Φορολογικού Δικαίου. Ακόμα και το Σύνταγμα, το οποίο είναι σαφές και κατηγορηματικό αναφορικά με τα φορολογικά βάρη αναμεταξύ πολιτών, καταστρατηγείται όταν το κράτος με μια υπουργική απόφαση παρατείνει «εγκαίρως» την παραγραφή.
Τα τελευταία δε χρόνια εισήχθη το νομικό παράδοξο να φορολογούνται πράγματα τα οποία μάλιστα δεν παράγουν προσόδους. Ακίνητα για τα οποία έχουμε καταβάλει είτε φόρους μεταβίβασης όταν τα αγοράσαμε, είτε φόρους κληρονομίας όταν τα κληρονομήσαμε, είτε φόρους δωρεάς όταν τα αποδεχτήκαμε, είτε φόρους υπεραξίας, σήμερα φορολογούνται με ΕΝΦΙΑ (πρώην ΦΑΠ, ΦΜΑΠ, χαράτσι), που τείνει να αναδειχθεί σε εθνικό θεσμό ικανό μάλιστα να εφαρμοστεί μακρά χειρί και διεθνώς. Πίνακες ιδιαζούσης αξίας, επί τοίχου κρεμάμενοι, ή κοσμήματα, εάν κληρονομηθούν, φορολογούνται με φόρο κληρονομίας.
Ποιος όμως εκτιμά την αξία τους, η αγορά ή η ΔΟΥ της γειτονιάς μας; Χρήζει να μας απαντηθεί αρμοδίως εν όψει υλοποίησης του θεσμού του περουσιολογίου. Οχήματα μεγάλου κυβισμού ακόμα και παλαιάς κατασκευής τείνουν να εξομοιωθούν φορολογικά με τους τεχνολογικούς τους απογόνους και μάλιστα αναδρομικώς. Περί προσαυξήσεων, περιττός ο λόγος.
Ο φιλήσυχος ξένος
Στις αγγλοσαξωνικές χώρες, για τις οποίες τελευταία γίνεται επιλεκτική αναφορά, ο πολίτης δεν λειτουργεί αντάμα με τον λογιστή, παρά μόνο εάν τα εισοδήματά του είναι φορολογικά ενδιαφέροντα. Με έναν απλό μαθηματικό τύπο που του αποστέλλεται στα έγγραφά του, ο φιλήσυχος νοικοκύρης της διπλανής θυρός μπορεί να συμπληρώσει τη δήλωσή του, να υπολογίσει τον φόρο του, να τον καταβάλει κατά την υποβολή της δήλωσης και να ελεγχθεί μεταγενέστερα. Στους λογιστές (chartered accountants) απευθύνονται κυρίως οι επιτηδευματίες που έχουν διαρκή οικονομική δράση (going concern) και όχι οι μικρο εισοδηματίες.
Στη Νέα Ζηλανδία, συγκεκριμένα, μια μικρή σε πληθυσμό χώρα, ο φορολογικός συντελεστής για το μέσο πολίτη καριέρας είναι της τάξεως του 10% – 13%. Εάν ο πολίτης επιλέξει και παράλληλη καριέρα, ο ατομικός του συντελεστής εκτινάσσεται στο 50%. Ιδού μέτρο για να παταχθεί ο διπλοθεσιτισμός και η συνεπαγόμενη ανεργία!
Στη δε Αυστραλία των 30 εκατ. πολιτών, οι ΔΟΥ είναι τόσες όσες και οι επαρχίες της Αυστραλίας, δηλαδή οκτώ συνολικά, αποκεντρωμένες σε επίπεδο δημοτικού διαμερίσματος (borough). Μίλησε κανείς για «Καλλικράτη»;
Αναφορικά με τα ακίνητα, το ανά την υφήλιο αγγλοσαξωνικό σύστημα είναι να φορολογούνται με έναν ισόβιο ετήσιο φόρο ως ενοίκιο (ground rent) προς το Στέμμα (Δημόσιο, για τα καθ’ ημάς) για την κατάληψη γης της βασιλίσσης από τον υπήκοο της, τα του Καίσαρος τω Καίσαρι δηλαδή.
Η φιλοσοφία όμως του κατά βάση εθιμικού Αγγλοσαξωνικού Δικαίου εδράζει στην αρχή του «είναι φύσει αδύνατο να νομοθετείς για τα πάντα». Μια αρχή που έχει τις καταβολές της στο Διαφωτισμό και συγκεκριμένα στους Άγγλους Φιλελεύθερους Ωφελιμιστές φιλοσόφους (Utilitarians). Αναμεταξύ των πολιτών, το έθιμο, το κοινωνικό συμβόλαιο καλείται να συμπληρώσει τα κενά του νομοθέτη.
Ο homo economicus σε κάθε εποχή προσμένει το κίνητρο για να δράσει με κοινωνική ευθύνη. Όταν το κράτος τον ανταγωνίζεται, τότε ανταπαντά με αντανακλαστικά πρωτόγονου αυτοσυντηρητικού ανθρώπου που κλείνεται στη σπηλιά του περιμένοντας να φύγει το θηρίο. Βρίσκει καταφύγιο στον ατομικισμό του, στην ιδιωτεία του… Τα θεμέλια της αναρχίας.
Με νομοθεσίες επί νομοθεσιών δεν καλλιεργείται φορολογική συνείδηση, αλλά με ρεαλιστικά κίνητρα (βλ. 100 δόσεις). Όσο το κράτος θα λειτουργεί σαν δυνάστης τόσο ο πολίτης θα ανταπαντά σαν αδιάφορος, αντεκδικητικός ιδιώτης. Στο χέρι μας είναι να διδαχτούμε από την ύφεση και να αποφασίσουμε εάν θα πορευτούμε ως Rumeli ή ως σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος με απαράβατο κοινωνικό συμβόλαιο.
* Ο Δημήτρης Κυριακαράκος είναι δικηγόρος LL.M. Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου Οικονομίας και Εμπορίου του Μητροπολιτικού Πανεπιστημίου του Λονδίνου
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ…
Φορολογικά έσοδα: «Τρόποι υπάρχουν απλοί και οικονομικοί,…
2 Comments
“Βρίσκει καταφύγιο στον ατομικισμό του, στην ιδιωτεία του… Τα θεμέλια της αναρχίας.”
Αναρχικοί όλου του κόσμου ανοίξτε τις σαμπάνιες.Νικάμε αδέρφια.Η χώρα οδεύει στην αναρχία σε αντίθεση με τις αγγλοσαξονικές χώρες όπου,λόγω της “δίκαιης , ισοκατανεμημενης και νομικά υπεραπλής(δυο παράγραφοι όλες κι όλες)” φορολογίας ,οι πολίτες βρίσκουν καταφύγιο στην αλληλεγγύη ,την αλληλοβοήθεια και την συνεργασία. Με το ρυθμό δε που η φορολογική συνείδηση γίνεται δεύτερη φύση του αγγλοσάξονα, δε θα αργήσουν να εμφανιστούν εκει οι πρώτες συνεργατικές οικονομίες και γιατί όχι, οι πρώτες κοινότητες χωρίς επικεφαλής. Δάκρυσα δε γράφω άλλα.
Ο παραλογισμός με την φορολόγηση των ακινήτων που δεν προσφέρουν έσοδα καταγράφεται και στην περίπτωση των παραδοσιακών. Ο γράφων, ιδιοκτήτης παραδοσιακού, έχω αλληλογραφήσει με τα υπουργεία Οικονομικών και Πολιτισμού ζητώντας να πληροφορηθώ με ποια λογική το ένα υπουργείο με φορολογεί βάσει των τετραγωνικών μέτρων του ακινήτου, την ίδια ώρα που το άλλο υπουργείο μου απαγορεύει να προχωρήσω σε μείωση των τετραγωνικών μέτρων με γκρέμισμα τμήματος του ακινήτου εφόσον δεν έχω την δυνατότητα να ανταποκριθώ στο χαράτσι.
ΥΓ
Αν η κατάσταση συνεχιστεί, και οι περισσότεροι έλληνες πουλήσουν – ξεπουλήσουν λόγω αδυναμίας τα ακίνητά τους, (σύμφωνα και με την συμβουλή του βουλευτή της ΝΔ Μ. Βαρβιτσιώτη…) με δεδομένη και την ανάγκη του γκουβέρνου να μαζέψει φόρους, φοβάμαι ότι θα ανακαλυφθούν ιδέες του στυλ, «φόρος για όσους πονηρά πράτοντες δεν διαθέτουν ακίνητο, αλλά βρέθηκαν να θαυμάζουν ένα ακίνητο», «φόρος για όσους αξιοποιούν κατά το καλοκαίρι την σκιά ενός ακινήτου» κλπ
