20:12 | 20 Ιαν. 2016 | tvxs
Σπύρος Κανιώρης
Τα τελευταία χρόνια όλο το πολιτικό σύστημα ορκίζεται ότι θα εκσυγχρονίσει τη δημόσια διοίκηση, θα πατάξει την γραφειοκρατία, θα αξιολογήσει το προσωπικό, θα απομακρύνει τους παρείσακτους και θα αναβαθμίσει τους πιο ικανούς!
Στην ουσία το εκφυλισμένο πολιτικό σύστημα δεν έκανε τίποτε άλλο από το να μεταφέρει πάντα στο προσωπικό της Δημόσιας διοίκησης τις ευθύνες που το ίδιο έχει, για την απόλυτη χειραγώγηση και την υποταγή του στις ορέξεις του πολιτικού και κομματικού κατεστημένου που ως λάφυρο χρησιμοποιούσε.
Έτσι, ενώ θα έπρεπε σιγά – σιγά η δημόσια διοίκηση, σαν βασικός πυλώνας του κράτους, να περνά σε πιο σύγχρονες μορφές λειτουργίας και να απελευθερώνει δυνάμεις δημιουργικές με ιδέες και πρωτοβουλίες, να διαχωρίζεται από το πολιτικό προσωπικό και να εξασφαλίζει την εκτελεστική αυτονομία της, κάθε νέα νομοθετική ρύθμιση που έρχεται, χειροτερεύει και αυξάνει την ομηρία από το πολιτικό σύστημα, χωρίς να ξεμπλοκάρει την δημόσια διαχείριση και γραφειοκρατία.
Με αντανακλαστικά αυτοάμυνας η υπαλληλία όταν ακούει νέο καθεστώς αξιολογήσεων και μοριοδοτήσεων διαισθάνεται νέα χειραγώγηση (έτσι έχει μάθει) και αντιδραστικά την πολεμά, αφού το πολιτικό σύστημα δεν αλλάζει, κρατά στα χέρια του πάντα το μαχαίρι και το πεπόνι και …προσδοκά οφέλη!
Ο «Καλλικράτης» αγνόησε τις σύγχρονες μορφές διοίκησης
Δεν είναι παράδοξο και απίθανο που το τελευταίο μεγάλο νομοσχέδιο «Καλλικράτης» στις 135 σελίδες του, δεν ασχολήθηκε σχεδόν καθόλου με το υπαλληλικό προσωπικό, την αυτονομία του, την προστασία του και τις σύγχρονες μορφές διοίκησης. Απεναντίας αναφέρεται στις εξουσίες διεξοδικά των Περιφερειαρχών, των δημάρχων κλπ, που «ad hoc» χαρακτηρίζονται προϊστάμενοι όλων των υπηρεσιών. Ορίζει δηλαδή το τελευταίο «εκσυγχρονιστικό» πόνημα της δημόσιας διοίκησης, ότι οι αιρετοί προϊστάμενοι θα αποφασίζουν αυτοί ως τελικοί υπογράφοντες (όχι οι Διευθυντές), για την τήρηση και εφαρμογή των νόμων.
Δημόσιος υπάλληλος VS πολιτικός προϊστάμενος
Το πρόβλημα προκύπτει όταν οι αποφάσεις είναι πολλές φορές κόντρα στις απαιτήσεις των πολιτών που τους εξέλεξαν και αναπέμπονται στην υπηρεσία… για διόρθωση. Ομηρία στο τετράγωνο λέγεται αυτό της δημόσιας διοίκησης και απαξίωσή της, όταν επιστήμονες και στελέχη με πολυετή θητεία πρέπει να υποτάσσονται ή να κάνουν παζάρια με τους πολιτικούς προϊσταμένους (πολλές φορές με ελάχιστη μόρφωση και παιδεία) για το κατά πόσο θα εφαρμόσουν τους νόμους ή θα αποκρύψουν το πρόβλημα προς εξυπηρέτηση του πελατειακού κράτους.
Άντε λοιπόν, ο δημόσιος υπάλληλος διαφωνώντας με τον πολιτικό προϊστάμενο, να προσφύγει στο παραπάνω πολιτικό όργανο (αποκεντρωμένη διοίκηση ή Υπουργό) για ακύρωση της παράνομης απόφασης του πολιτικού προϊσταμένου του και να μην δημιουργηθεί ταυτόχρονα «βεντέτα» τετράχρονης διάρκειας ή υποταγής του «αντιστασιακού» υπαλλήλου στις ορέξεις της κάθε «λαϊκής» εξουσίας.
Αναπολώντας τις Νομαρχίες…
Δεν είναι τυχαίο που τα παλιά στελέχη της δημόσιας διοίκησης αναπολούν την εποχή των Νομαρχιών και την υπαγωγή του προσωπικού στα υπουργεία, με πιο τεχνοκρατική αξιολόγηση και ανεξαρτησία από τα ρουσφέτια των αιρετών.
Δεν είναι τυχαίο που σε όλη την χώρα οι πολίτες πρώτα επισκέπτονται τους αιρετούς για μεσολάβηση επίλυσης των αιτημάτων τους και μετά υποβάλλουν τα αιτήματα στην διοίκηση. Ποιος όμως υπάλληλος θα διαφωνεί συνεχώς προσπαθώντας να κάνει την δουλειά του σε καθεστώς εγγύτητας, αιτήσεων και απαιτήσεων; Ποιος καθορίζει τελικά την δίκαιη και απρόσωπη καημενούλα διοίκηση; Η «διεφθαρμένη» υπαλληλία ή η πολιτική εξουσία; Μήπως η δεύτερη καθορίζει και την στάση της πρώτης;
Αιρετή αυτοδιοίκηση: Το αστείο και το τραγικό
Το αστείο και τραγικό της υπόθεσης είναι ότι η αιρετή αυτοδιοίκηση (1ου και 2ου βαθμού) που ήταν αίτημα της προοδευτικής κοινωνίας, χειροτέρεψε αντί να λύσει τα προβλήματα, μιας και οι αιρετοί από την επομένη των εκλογών, σκέπτονται την επανεκλογή τους, (με ότι αυτό συνεπάγεται) και όχι την προσφορά τους στο κοινό συμφέρον. Με την ενοποίηση των δήμων και κοινοτήτων λόγω «Καποδίστρια» και «Καλλικράτη», οι πληθυσμιακές ισορροπίες αντί να εκσυγχρονίσουν το θεσμικό τρόπο λειτουργιάς της διοίκησης το υποβάθμισαν, μετατρέποντας και τις πόλεις σε λογικές κοινότητας! Όλο το διοικητικό σύστημα ασχολείται με μικρές δράσεις που δεν προκαλούν συγκρούσεις και αν είναι δυνατόν η ενασχόληση τους αφορά εξυπηρετήσεις και όχι θεσμικές τομές και μεγάλα αναπτυξιακά έργα που πονάνε. Όπου δε, εφαρμόστηκαν αναπτυξιακά σχέδια, λειτούργησαν και πάλι ψηφοθηρικά, άπληστα και καταχρηστικά (βλέπε αναθεωρήσεις όλων των Γ Π Σ της χώρας).
Δεν αναφέρομαι στις απόλυτες πλειοψηφίες των Δημοτικών αρχών, όπου στα δημοτικά συμβούλια, μετά από ένα διάλογο «ανήκουων» και παραγωγής εντυπώσεων η πλειοψηφία χωρίς να ματώσει, χωρίς πόνο και κόπο, με ελάχιστη και αδιάφορη προεργασία ψηφίζει τα προαποφασισμένα. Δημοκρατία της ντροπής θα έλεγα την δημοτική ενισχυμένη πλειοψηφία στους Δήμους με το πρώτο κύτταρο της δημοκρατίας να μένει αδύναμο και έκθετο στη βούληση του κόσμου και στην διαφθορά. Η δημοτική αρχή με την απόλυτη πλειοψηφία δεν γίνεται πιο ευέλικτη αλλά πιο ανεξέλεγκτη και το Δημοτικό Συμβούλιο κωμικοτραγική παράσταση.
Όσο για τις θεματικές που ασχολείται, ο παραλογισμός στο μεγαλείο του. Η πλειοψηφία των διοικητικών αποφάσεων που για την υπόλοιπη διοίκηση αντιμετωπίζονται από τις υπηρεσίες σαν απλές πράξεις, στους Δήμους εγκρίνονται από τα Δημοτικά Συμβούλια. Συνέπεια αυτής της δυσλειτουργίας είναι τα θέματα των Ημερησίων Διατάξεων κάθε φορά να είναι υπερβολικά πολλά (άνω των 50), κουραστικά, τα περισσότερα ασήμαντα και τελικά …ανέλεγκτα.
Δεύτερο μεγάλο ζήτημα του εκσυγχρονισμού της διοίκησης είναι το αυστηρό και απόλυτα περιγραμμένο νομικό πλαίσιο που αποκλείει την δυνατότητα ευελιξίας της δημόσιας διοίκησης στη λήψη των αποφάσεων, αφού μηχανιστικά δεν χρησιμοποιεί την επιστημονική γνώση των στελεχών της, αλλά τηρείται κατά γράμμα το νομικό πλαίσιο εφαρμογής. Αυτό καθιστά απόλυτα γραφειοκρατική και άκαμπτη την διοίκηση, επικίνδυνη δε την επιλογή ευελιξίας του προσωπικού της όταν τολμείται (διώξεις). Με αυτή την λογική όμως, δεν χρειάζεται επιστημονικό προσωπικό παρά κομπιούτερ να ελέγχουν το απόλυτο δίκαιο που εγγράφεται στον νόμο, μέχρι και αυτός κάποτε να αλλάξει προς το καλύτερο αφού κανείς νόμος δεν είναι ο κανόνας(!). Αν συνδέσουμε και την αποκοπή της κεντρικής Διοίκησης (Υπουργεία) που νομοθετούν από τις περιφερειακές υπηρεσίες που εφαρμόζουν (δεν υπάρχει πλέον καμία νομοθετική σύνδεση, συντονισμός και παρακολούθηση), φαίνεται ότι η δημόσια διοίκηση είναι κομμένη στα δύο και αυτό συνεπάγεται πολλά!
Τρίτο μεγάλο ζήτημα επίσης, είναι η διαχείριση των πόρων και η μεταφορά όλων των πιστώσεων στις Περιφέρειες, χωρίς κανένα πληθυσμιακό κριτήριο αναλογικότητας σε επίπεδο νομών, με συνέπεια ο υδροκεφαλισμός τύπου Αθήνας να περάσει στις έδρες των Περιφερειών. Αν δεν «χορτάσει» η έδρα της Περιφέρειας και ο νομός που την φιλοξενεί, δεν υπάρχει σειρά για κανέναν. Ο εσωτερικός ανταγωνισμός σε επίπεδο Περιφερειακών Ενοτήτων καλά κρατεί σε «όφελος» της ανισσόροπης ανάπτυξης. Δυστυχώς, η ένωση της αυτοδιοίκησης σε μεγαλύτερα σχήματα με τον «Καλλικράτη» δεν πέτυχε, γιατί έγινε στο πόδι και παράβλεψε τις λεπτομέρειες! Απαιτείται στοιχειώδης κατοχύρωση της παλιάς διοικητικής διαίρεσης και συγκεκριμένη μορφή αυτονομίας, για πιο σωστό σχεδιασμό, την αποφυγή μονομερούς ενημέρωσης και της προστασίας των λοιπών Περιφερειακών Ενοτήτων και των Δήμων τους από τις έδρες των Περιφερειών.
«Δ/νση Αντί Ανάπτυξης»
Σαν Διευθυντής στη δημόσια διοίκηση την τελευταία δεκαετία, είχα το «προνόμιο» να ηγούμαι μιας υπηρεσίας που φέρει το όνομα Δ/νση Ανάπτυξης. Μιας Ανάπτυξης που αν ήμασταν ειλικρινείς θα έπρεπε να λέγεται «Δνση Αντί Ανάπτυξης» μιας και το κύριο αντικείμενο είναι η αδειοδότηση, ο έλεγχος, η καταστολή και επιβολή κυρώσεων στους παραβάτες του νόμου.
Ποτέ κανείς δεν μίλησε και κανείς οργανισμός δεν περιέλαβε τμήματα σχεδιασμού Ανάπτυξης, όπου θα καταγράφονται οι ανάγκες, οι τάσεις και τα προβλήματα περιφερειακής ανάπτυξης, θα γίνονται μελέτες σε επίπεδο 5ετιας, 10ετιας και 20ετιας και θα προτείνονται μέτρα και κατευθύνσεις στον σχεδιασμό της βιομηχανικής ή εμπορικής ή τουριστικής πολιτικής. Μιας πολιτικής που θα δίνει την δυνατότητα να συνδέονται οι παραπάνω μελέτες με τα αναπτυξιακά προγράμματα (ΕΣΠΑ κλπ) στην δημιουργία πραγματικού αναπτυξιακού ορίζοντα και αντικειμένου και όχι στη γνωστή λογική της «απορρόφησης» πιστώσεων. Ίσως έτσι θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και το επιστημονικό προσωπικό της διοίκησης που σήμερα νωχελικά «σφραγίζει» ή «αστυνομεύει»!
Ο μύθος της παραγωγικότητας
Όσον αφορά τον μύθο της παραγωγικότητας, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η δημόσια διοίκηση δεν είναι «εργοστάσιο παπουτσιών» να βγάζει νόρμες παραγωγής, η δουλειά της εξαρτάται από τις ανάγκες των πολιτών και τα αιτήματα για διευθέτηση και αν δεν υπάρξει αλλαγή κατεύθυνσης στον σχεδιασμό λειτουργίας της, με «παραγωγή έργου» και όχι μόνο «παροχής υπηρεσιών», τότε η παραγωγικότητα στο δημόσιο θα αποτελεί άλλη μια υπερβολή που δεν θάχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα! Με την ιδιωτικοποίηση των ελέγχων, τους επιθεωρητές δόμησης, επιθεωρητές βιομηχανίας, τους ιδιωτικούς φορείς πιστοποίησης και την απλοποίηση των κάθε είδους αδειοδοτήσεων, ίσως είναι η ευκαιρία της διοίκησης για την μεγάλη στροφή από την αγκυλωμένη γραφειοκρατία στην επιθετική και δημιουργική συνέργεια.
Η Ελληνική δημόσια διοίκηση αρκετά κοιμήθηκε (επί 30 και πλέον χρόνια) να μεταφράζει και να νομοθετεί μόνο ντιρεκτίβες της Ε.Ε, χωρίς να εγγίζει καθόλου στο Ελληνικό πρόβλημα και την ιδιαιτερότητά του.
Η νέα κυβέρνηση της αριστεράς ετοιμάζει το βασικότερο νομοσχέδια εκσυγχρονισμού της χώρας μέσα από την λειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Αν δεν τολμήσει να απελευθερώσει τις εγκλωβισμένες δυνάμεις της υπαλληλίας από το πολιτικό σύστημα και τον εαυτό της, τότε τα βαθμολόγια, οι αξιολογήσεις και οι μισθολογικές ρυθμίσεις, θα είναι στάχτη στα μάτια και τίποτα δεν θα αλλάξει, αφού η παραγωγικότητα στο δημόσιο είναι προϊόν ελεύθερης συνείδησης, κίνησης και δράσης του προσωπικού και όχι παζάρια εξουσίας. Θα πρέπει άμεσα να επανεξεταστεί πολύ πιο σοβαρά το ζήτημα των μετατάξεων-μετακινήσεων, μπας και «ξεπαρκάρουν» οι χιλιάδες αργόμισθοι υπάλληλοι (με ελάχιστο αντικείμενο), σε δημιουργικές και πιο χρήσιμες θέσεις όπως π.χ. στους κλειστούς αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία!
Το πολιτικό σύστημα εξουσίας, οι Υπουργοί, Περιφερειάρχες, Δήμαρχοι, Αντιδήμαρχοι κλπ πρέπει να έχουν ικανότητες, να οραματίζονται και να προωθούν την ανάπτυξη, να αξιολογούν τις εισηγήσεις της διοίκησης, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να υποκαθιστούν την διοίκηση, τους Γενικούς Διευθυντές, τους Διευθυντές και λοιπούς υπηρεσιακούς παράγοντες, γιατί δεν είναι αυτή η δουλειά τους.
«Πήραμε την κυβέρνηση, καιρός να πάρουμε και την εξουσία»
Γιατί τότε απ την φύση τους ακυρώνουν και την ανεξαρτησία της διοίκησης και τον εκσυγχρονισμό του κράτους. Η διοίκηση πρέπει να είναι απρόσωπη, δίκαιη και ευέλικτη και οι πολιτικές αρχές με εξωστρέφεια να εκπροσωπούν τον θεσμικό χώρο τους, να σχεδιάζουν, να διεκδικούν και να φέρνουν έργα στην περιοχή τους, ενώ αποστασιοποιημένα να συμβουλεύονται και να ελέγχουν την λειτουργία της. Το προσωπικό, αυτόνομο θα πρέπει να υπάγεται και ελέγχεται από ανεξάρτητη αρχή να αξιολογείται με φόρμες σύνθετες, χωρίς προσωπικές φιλίες, πολιτικές ή άλλες συγγένειες!
Αν και στον ΣΥΡΙΖΑ επικρατεί η άποψη: «πήραμε την κυβέρνηση, καιρός να πάρουμε και την εξουσία» τότε σκέπτονται επικίνδυνα, γιατί στην ουσία αυτό παραπέμπει στην κατάληψη και μόνο της Δ.Δ., ότι δηλαδή έκαναν και οι προηγούμενοι! Αν δεν σταματήσει ο εναγκαλισμός της Δ.Δ. με το πολιτικό σύστημα και δεν εξασφαλιστεί η διακριτή ανεξαρτησία της, τότε καμιά μεταρρύθμιση δεν θα πετύχει, αφού ποτέ δεν θα χρειάζονται οι καλύτεροι παρά μόνο οι ημέτεροι!
Υ.Γ. Η απειρία της νέας κυβέρνησης στην διοίκηση, παρήγαγε αρχικά σε κεντρικό επίπεδο, συγκρούσεις με το στελεχικό προσωπικό, μιας και όλοι νόμιζαν ότι η «παλιά διοίκηση» σαμποτάριζε το έργο της κυβέρνησης. Ελπίζω να έχουν καταλάβει όλοι (όπως και οι βουλευτές της συγκυβέρνησης) ότι η Δημόσια διοίκηση δεν μπορεί να είναι υποταγμένη στις ορέξεις μας, ούτε λάφυρο στο πολιτικό σύστημα, και αν αυτό συμβαίνει, είναι τμήμα των στρεβλώσεων που μια προοδευτική κυβέρνηση πρέπει να αντιμετωπίσει και με την συμπεριφορά της, να εξαφανίσει. Τους νόμους τους εγκρίνουν οι πολιτικοί και με νόμους τους αλλάζουν. Η δημόσια διοίκηση τους εφαρμόζει πιστά και με την εμπειρία της προτείνει τον εκσυγχρονισμό τους!
* Ο κ. Σπύρος Κανιώρης, Μηχανολόγος Μηχανικός
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ…
Ηλ.Ηλιόπουλος: Κινδυνεύουμε να μην έχουμε Δημόσιο
