cui prodest? (ποιός οφελείται;)

Sraosha | 25.06.2016 | 19:52

Θα προσπαθήσω να καταγράψω στοιχεία εμπειρίας και κάποιες γνώμες μου για το πρόσφατο δημοψήφισμα, άτακτα και αποσπασματικά.

One way or another

Το Ηνωμένο Βασίλειο επιδίωκε ούτως ή άλλως ειδική σχέση με την (υπόλοιπη) ΕΕ, σχέση χαλαρότερη από της Δανίας και της Σουηδίας αλλά ίσως στενότερη από αυτή που έχει η Νορβηγία με την ΕΕ. Κανονικά θα μπορούσε να επιβάλει αυτή τη σχέση όπως επέβαλλε κάθε απαίτησή του μέχρι τώρα: με το στανιό κι εκβιαστικά. Με την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου, αυτή η ειδική σχέση θα προκύψει μέσα από διαπραγματεύσεις Βρετανίας-ΕΕ.

Γιατί κακολογείς την Αλβιόνα;

Από την ΕΕ οι βρετανικές κυβερνήσεις ήθελαν μόνο την Κοινή Αγορά: αυτό απαιτεί το Σίτυ. Το Σίτυ είναι προϊόν εκτροφής με τα χρήματα του πετρελαίου της Βόρειας Θάλασσας και απεχθάνεται κάθε μορφή έξωθεν ελέγχου και ρύθμισης. Εντός της ΕΕ οι βρετανικές κυβερνήσεις επικαλούνταν το ιερόν όνομα της εθνικής κυριαρχίας (sovereignty) για να φέρουν την Ένωση στα μέτρα τους. Οι βρετανικές κυβερνήσεις

1. πολέμησαν το ισχυρό Ευρωκοινοβούλιο ξανά και ξανά,
2. μπλόκαραν την εκλεγμένη Επιτροπή,
3. κατέπνιξαν την εκπροσώπηση των ευρωπαϊκών περιφερειών.Γενικότερα, οι βρετανικές κυβερνήσεις σαμποτάρισαν ξανά και ξανά κάθε δειλή απόπειρα εκδημοκρατισμού και λαϊκής νομιμοποίησης της ΕΕ, ενώ το 2004 έμπασαν τις χώρες του Βίσεγκραντ, πρόθυμους αλείπτες των ΗΠΑ, για να μην αποκτήσει ποτέ ενιαία εξωτερική πολιτική η ΕΕ. Και πάει λέγοντας. Με άλλα λόγια, κατάντησαν την ΕΕ αυτό το αυταρχικό ξυνεστηκός που σφυρίζει αδιάφορα απέναντι στους φασίστες, φτωχοποιεί τον Νότο και πνίγει πρόσφυγες· μετά έστριψαν δια του δημοψηφίσματος.

Γιατί δημοψήφισμα;

Γιατί ήθελε ο Κάμερον να περιθωριοποιήσει τους αντιευρωπαϊστές Τόρηδες και να απαλλαγεί από τον κρυπτοφασίστα Φαράζ, που είναι ένας Άγγλος Καρατζαφέρης.

Μα γίνονται αυτά στην green and pleasant land;

Υπάρχει μια σκιά στον βρετανικό δημόσιο βίο, λέγεται συγκρότημα Μέρντοκ και είναι ανίκητο. Βρετανικά ΜΜΕ δεν είναι μόνο το BBC και κάτι ωραία έργα που βάζει το Channel Four. Οι Βρετανοί που διαβάζουν, διαβάζουν κυρίως φυλλάδες. Η Daily Mail π.χ. κάποτε θα συγχωνευθεί με το Πρώτο Θέμα. Πέρα από τις φυλλάδες, η Telegraph ανέκαθεν ήταν επιπέδου του νυν παρακμασμένου Βήματος, οι Times ανήκουνε στον Μέρντοκ, ο Guardian μπορεί να γίνει το πιο αφόρητα ελιτίστικο φύλλο που υπάρχει. Ο πολιτικός διάλογος δεν είναι καλύτερος από τον ελληνικό: ξυπνάδες, μεγάλα λόγια, τρομολαγνεία, κομψά μπινελίκια, πατερναλισμός, κινδυνολογία αβέρτα, μπηχτές, character assassination, βουλευτικός μαυρογυαλουρισμός (ένεκα και των μονοεδρικών περιφερειών). Σε αυτό το θολό τοπίο δεσπόζει ο υπερφυσικός ανδριάντας του πατέρα κάθε ερασιτέχνη Παππά, το είδωλο του Alastair Campbell, πατρός του ψεύδους.

Καλά, και οι Άγγλοι γιατί δεν θέλουν την Ευρώπη;

Την θέλουν, όσοι είναι Middle Class και δεν είναι τρελαμένοι θατσερικοί (οι περισσότεροι θατσερικοί έχουνε πεθάνει ή έγιναν New Labour τη δεκαετία του ’90 — το ίδιο κάνει). Την θέλουν όσοι είναι νέοι, ανεξαρτήτως τάξεως, και τους άγγιξε για λίγο η μαγεία των Erasmus και των άλλων ανταλλαγών, του ταξιδιού και της ανοιχτωσιάς, όσα δηλαδή νομίσαμε μεταξύ 1989 και 2008 ότι θα γίνει η Ευρώπη.

Και πώς βγήκε το Leave τότε;

Ο Μέρντοκ και τα έντυπά του το απεργάζονται από το 1992. Δεν περνάει ούτε μέρα χωρίς να γράψουν για τους ευρωγραφειοκράτες, την τυραννία των Βρυξελλών, τις προδιαγραφές της ΕΕ για τα αγγούρια, τις σοκολάτες, τα λουκάνικα. Αυτά όλα επιβεβαιώνουν και πατάνε πάνω στο παλιό θατσερικό στόρυ: What has Europe ever done for us? Μιλάμε για στόρυ που διανθίζεται με ιστορίες φρίκης για τη Γαλλική Επανάσταση (ενώ εμείς κάναμε την Glorious Revolution και δεν άνοιξε μύτη), με Ναπολέοντα, με πουρκουάδες και πώς σάπισαν για την Ευρώπη τα παλληκάρια μας στα χωράφια της Φλάνδρας όπου βγαίνουν παπαρούνες, με γελοίους δειλούς Γάλλους κι αγέλαστους εωσφορικούς Ναζί (τουλάχιστον ένα ντοκυμαντέρ τη βδομάδα για τον Πόλεμο), με αστείους μεσογειακούς (wops), ή άξεστους ανατολικοευρωπαίους και κωμικούς σκανδιναβούς κτλ κτλ κτλ… Η Ευρώπη είναι για τη Middle England ό,τι ήτανε για εμάς η Τουρκία — μείον την απειλή πολέμου.

Μα γίνονται αυτά τα πράματα;

Κάτω από το λούστρο ψώνια-μουσεία-Λονδίνο-βασίλισσα-τσάι-φλέγμα βρίσκεται η πραγματικότητα. Μέρος αυτής της πραγματικότητας αποτελεί η εργατική τάξη της Αγγλίας. Η εξαθλίωσή της ίσως δεν είναι πιο τρομακτική από αλλού. Μάλλον δεν αποτελούν αγγλικές αποκλειστικότητες πόσο τριτοκοσμικά φτωχό κι εξαθλιωμένο μοιάζει το Πρέστον, πόσο ανεξέλεγκτο είναι το έγκλημα στο Χαλ, ότι εμφανώς κακοποιημένη γυναίκα και άνδρα με όλα του τα δόντια σάπια έχω δει μόνο στο Νιουκάσλ, όσο κι αν ταξίδεψα. Το πιο τρομακτικό γεγονός σχετικά με την εργατική τάξη στην Αγγλία είναι η απόλυτη απαξίωση και δαιμονοποίησή της, ιδίως των φτωχότερων στρωμάτων της, καθώς και ότι η ίδια έχει εσωτερικεύσει τον πατερναλισμό που υφίσταται: benefit cheats, bloody chavs, underage mums είναι μερικές από τις έννοιες πάνω στις οποίες χτίζεται η συζήτηση για τους φτωχούς. Συνήθως η συζήτηση αυτή για τα παράσιτα και τους λούζερ στο estate housing συνοδεύεται από κορώνες για την αγνή εργατική τάξη πριν λ.χ. τη δεκαετία του ’70 (πριν τον Winter of Discontent και την απεργία των ανθρακωρύχων), όταν honest hardworking men δούλευαν, έτρωγαν αυγά με μπέικον, έπιναν real ale και πήγαιναν νωρίς για ύπνο (για να πεθάνουν εκεί γύρω στα εξήντα τους, αν ήταν τυχεροί).

Άρα τι;

Άρα αυτοί οι άνθρωποι, αλλά και οι γενικά εύποροι Εγγλέζοι της υπερλατρεμένης countryside, δεν έχουν τίποτα να περιμένουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί, ελάτε, δεν μιλάμε καν για ευρωπαϊκό ιδεώδες πια, για την ΕΕ μιλάμε: μια ένωση που έχει τόσο στενή και τόσο ειλικρινή σχέση με τα ευρωπαϊκά ιδεώδη όσο η πάλαι ΕΣΣΔ με την επανάσταση και τον σοσιαλισμό.

Μάλιστα. Άρα κακώς έγινε δημοψήφισμα;

Κανένα δημοψήφισμα δεν έγινε κακώς. Και το γεγονός ότι πλήθυναν τα δημοψηφίσματα τώρα τελευταία μάλλον σχετίζεται με τη γενικευμένη απονομιμοποίηση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Ίσως να είναι μια αγωνιώδης απόπειρα της προσχηματικά αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας να δώσει εχέγγυα δημοκρατικότητας. Σημασία έχει ότι κανένα δημοψήφισμα, επαναλαμβάνω, δεν έγινε κακώς — εκτός από το ιρλανδικό για την επέκταση του δικαιώματος του γάμου σε όλους, γιατί τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορεί να είναι αντικείμενο απόφασης της πλειοψηφίας.

Δημοψηφίσματα

Εμένα τα δημοψηφίσματα μού δίδαξαν το εξής: πίσω από το Ναι και το Όχι συστρατεύονται ετερόκλιτα και ετερόκλητα πλήθη και σκοποί. Το ελληνοκυπριακό Όχι του 2004 το στήριξαν φασίστες, δημαγωγοί, σταλινικοί, νομικιστές, γαιοκτήμονες, παπάδες, μερικοί αναρχικοί, λαμόγια, πραγματιστές, σοσιαλδημοκράτες κτλ. Πήρε το 75%. Τα ζητήματα στα δημοψηφίσματα, είναι δύο:

1. Το προφανές, δηλαδή αν θα γίνει σεβαστό και
2. Ποιος οφελείται από το ένα ή το άλλο αποτέλεσμα — το cui prodest? του τίτλου. Είναι σαφές για μένα ότι το Leave, ασχέτως με το ποιοι το στήριξαν και γιατί, συμφέρει το χειρότερο κομμάτι των αγγλικών ελίτ: τους υπερπλούσιους, τους αμερικανόφιλους απομονωτιστές, τα fat cats του Σίτυ και τους πρωτοφασίστες εθνικιστές.