Οι μνημονιακές δεσμεύσεις και οι… παράλληλες κυβερνητικές ενέργειες
Την απαλλαγή της Δημόσιας Διοίκησης από τη μνημονιακή μέγκενη προσδοκούν για το 2018 κυβερνητικοί παράγοντες, στελέχη υπουργείων και εργαζόμενοι.
Στα επόμενα 2,5 χρόνια υποστηρίζεται ότι το Δημόσιο θα έχει απεμπλακεί από ορισμένους μνημονιακούς περιορισμούς, όπως τον «κόφτη» που, μεταξύ άλλων, απειλεί και τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, το «πάγωμα» στις μισθολογικές προαγωγές και τις αναλογίες λιτότητας στις προσλήψεις.
Αυτή η προσδοκία, βέβαια, προς το παρόν διατηρείται αποκλειστικά σε θεωρητικό επίπεδο, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη και την πρόσφατη διφορούμενη δήλωση κορυφαίου Ευρωπαίου αξιωματούχου ότι «τα μνημόνια δεν είναι γραμμένα σε πέτρα» (και άρα επιδέχονται αλλαγές, σε συνάρτηση με τη μεταβολή των οικονομικών συνθηκών).
Θέλουμε δεν θέλουμε, η βασική κατεύθυνση εμφανίζεται να είναι προς τη μείωση του κόστους του Δημοσίου, με την κυβέρνηση και τους αρμόδιους υπουργούς να αποσαφηνίζουν με δηλώσεις τους ότι οι όποιες περικοπές θα προκύψουν από τον εξορθολογισμό αδικαιολόγητα κοστοβόρων δαπανών και την εξοικονόμηση πόρων από την πάταξη της γραφειοκρατίας.
Το μέλλον θα δείξει εάν θα αποφευχθούν νέες περικοπές μισθών και απολύσεις.
Οπως και να ’χει, οι αλλαγές που έχουν δρομολογηθεί να εφαρμοστούν στο ίδιο χρονικό βάθος είναι αναμφισβήτητα σαρωτικές και επηρεάζουν τον δημόσιο τομέα από την κορυφή έως τη βάση.
Συνοπτικά, θα επέλθουν αλλαγές στον τρόπο αμοιβής των υπαλλήλων που υπάγονται σε καθεστώς ειδικών μισθολογίων, στα οργανογράμματα των δημόσιων φορέων, στο σύστημα αξιολόγησης δομών και υπαλλήλων, στο σύστημα μετακινήσεων, ακόμα και στο σύνολο των προσώπων που καταλαμβάνουν θέσεις ευθύνης.
Ας δούμε αναλυτικότερα τις βασικότερες από τις αλλαγές που επίκεινται:
➩ Από το Μητρώο Επιτελικών Στελεχών οι θέσεις ευθύνης
Σταδιακά, έως τον Ιούνιο του 2018, θα έχουν αλλάξει όλα τα πρόσωπα στις θέσεις ευθύνης: από γενικούς γραμματείς υπουργείων έως τμηματάρχες.
Γενικοί, ειδικοί, διοικητικοί, τομεακοί γραμματείς και οι αναπληρωτές τους, καθώς και διοικήσεις Οργανισμών, θα επιλεγούν μέσω του Εθνικού Μητρώου Επιτελικών Στελεχών.
Το εν λόγω Μητρώο προβλέπεται να συσταθεί έως τις 31 του ερχόμενου Ιουλίου, με την κυβέρνηση να κάνει λόγο για μια μεταρρύθμιση ιστορική, εφάμιλλη αυτής του ΑΣΕΠ.
Πρόκειται για κυβερνητική πρωτοβουλία, που υπακούει όμως στη μνημονιακή απαίτηση για αποκομματικοποίηση της Δημόσιας Διοίκησης.
Υπολογίζεται ότι περίπου 45.000 υπάλληλοι πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις και τα κριτήρια εγγραφής στο Μητρώο.
Προβληματισμό, όμως, προκαλεί η τροποποίηση του αρχικού νόμου, με διάταξη στο πολυνομοσχέδιο για το κλείσιμο της αξιολόγησης (τον περασμένο Μάιο), με την οποία δίνεται το δικαίωμα υποβολής αίτησης για την πλήρωση των θέσεων διοικητικών γραμματέων και αναπληρωτών τους, καθώς και των τομεακών γραμματέων και ειδικών τομεακών γραμματέων, σε υποψηφίους που προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα (συγκεκριμένα, από τους πέντε επικρατέστερους υποψηφίους, οι δύο θα είναι από την ιδιωτική αγορά εργασίας).
Ο προβληματισμός βασίζεται στη διεθνή εμπειρία και έγκειται στον κίνδυνο να αναδυθούν στο Δημόσιο χαρακτηριστικά «περιστρεφόμενων θυρών» – το γνωστό φαινόμενο της εισαγωγής στον κρατικό μηχανισμό προσώπων φίλα προσκείμενων σε επιχειρηματικά συμφέροντα και, αντιστρόφως, της «μεταγραφής» κρατικών αξιωματούχων σε κερδοσκοπικά λόμπι.
Οσον αφορά την επιλογή διευθυντών, γενικών διευθυντών και τμηματαρχών, η επιλογή τους θα γίνει από το αρμόδιο συμβούλιο (ΕΙΣΕΠ: Ειδικό Συμβούλιο Επιλογής Προϊσταμένων). Για την επιλογή τους θα ληφθεί υπόψη η μοριοδότηση σε τέσσερις ομάδες κριτηρίων:
α) τυπικά προσόντα και προσόντα επαγγελματικής κατάρτισης,
β) εμπειρία και άσκηση καθηκόντων ευθύνης,
γ) αξιολόγηση και
δ) συνέντευξη.
➩ Αξιολόγηση δομών και έργου
Περισσότερο στην αξιολόγηση δομών και προσφερόμενου έργου και λιγότερο στην αξιολόγηση υπαλλήλων συγκλίνει το νέο σύστημα που τίθεται προσεχώς για πρώτη φορά σε εφαρμογή και αναμένεται να ολοκληρωθεί το πρώτο τρίμηνο του 2017.
Οι ατομικές αξιολογήσεις θα συμβάλουν -στο μέτρο που τους αναλογεί- στη γενικότερη αξιολόγηση της δομής.
Μέσω της αξιολόγησης το υπουργείο θα προσπαθήσει να εντοπίσει και να κατανοήσει όποιες αδυναμίες διαπιστωθούν στη λειτουργία των υπηρεσιών, με στόχο την αντιμετώπισή τους.
Το μοντέλο βασίζεται στη λεγόμενη «αξιολόγηση 360 μοιρών» – ίσως το καλύτερο σε θεωρητικό επίπεδο.
Πέντε είναι τα κριτήρια σύνταξης των εκθέσεων αξιολόγησης των υπαλλήλων από τους αξιολογητές:
α) γνώση του αντικειμένου,
β) επιδεικνυόμενο ενδιαφέρον,
γ) δημιουργικότητα,
δ) υπηρεσιακές σχέσεις και συμπεριφορά προς τους πολίτες,
ε) αποτελεσματικότητα.
Ο προϊστάμενος θα αξιολογείται από τους υφισταμένους του, εφόσον είναι τουλάχιστον τρεις, βάσει ανώνυμου ερωτηματολογίου.
Η αξιολόγηση θα συνδεθεί με τη στοχοθεσία που θα τεθεί σε κάθε τμήμα ή διεύθυνση – διαδικασία που θα επαναλαμβάνεται κάθε έτος.
Προφανώς η αξιολόγηση δεν θα συνδέεται με απολύσεις. Αλλωστε το Δημόσιο έχει απεμπλακεί από όποιους «ποσοτικούς στόχους» συρρίκνωσης.
Βασικότερο κίνητρο θα είναι η προσμέτρηση της αξιολόγησης στην ανάληψη θέσεων ευθύνης.
Δύο αξιολογήσεις με βαθμολογία ίση ή μεγαλύτερη του 90 θα σημάνουν την ταχύτερη, κατά ένα έτος, προαγωγή του υπαλλήλου.
Η θέση ευθύνης συνεπάγεται και επιμίσθιο, βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας.
Για το μέλλον, έχει καταγραφεί η σκέψη επιβράβευσης του επικεφαλής ενός θετικά αξιολογούμενου τμήματος με μπόνους μοριοδότησης.
Στους χαμηλά «βαθμολογούμενους» θα παρέχεται η δυνατότητα συνεχούς επιμόρφωσης.
➩ Προσλήψεις
Οι περιορισμοί στις προσλήψεις επεκτείνονται και πέραν του 2018.
Συγκεκριμένες αναλογίες, με βάση τις αποχωρήσεις (βλέπε συνταξιοδοτήσεις) υπαλλήλων θα διέπουν τις προσθήκες προσωπικού στο υποστελεχωμένο Δημόσιο.
Αναλυτικότερα, θα ακολουθήσουν τις αναλογίες 1/5 (1 πρόσληψη για κάθε 5 αποχωρήσεις) φέτος, 1/4 το 2017, 1/3 το 2018, 1/2 το 2019 και 1/1 το 2020, καλώς εχόντων των πραγμάτων.
Στους φετινούς περιορισμούς δεν εμπίπτουν περίπου 6.500 προσλήψεις που εκκρεμούν από προηγούμενα έτη και όσες προσλήψεις προκύπτουν από αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις.
Οι συνταξιοδοτήσεις των υπαλλήλων, μεσοσταθμικά, από τον Νοέμβριο του 2014 έως τον Μάιο του 2016, τείνουν να «παγιωθούν» στις 1.000 τον μήνα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Μητρώου Μισθοδοτούμενων του Ελληνικού Δημοσίου.
Ενα «άρωμα» απολύσεων αναδίδεται, κατά πολλούς, από τις αναφορές που επανέρχονται επίμονα σε μνημονιακά κείμενα και καλούν τις ελληνικές αρχές να προβούν σε «εντοπισμό παράνομων προσλήψεων» – αναφορά που παραπέμπει στο γνωστό κυνήγι μαγισσών που ξεκίνησε εις βάρος των υπαλλήλων κατά τη θητεία του σημερινού προέδρου της Ν.Δ., Κυρ. Μητσοτάκη, στο υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης.
➩ Συλλογικές διαπραγματεύσεις
Με την επανεκκίνηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων η κυβέρνηση επιθυμεί να δώσει το «εναρκτήριο λάκτισμα» για την πορεία της ουσιαστικής ανασυγκρότησης του Δημοσίου.
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχει περιγράψει ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Χρ. Βερναρδάκης, οι διαβουλεύσεις με τους δημοσίους υπαλλήλους θα ξεκινήσουν τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, οι συζητήσεις θα ολοκληρωθούν εντός του 2017, στο ίδιο έτος θα ολοκληρωθεί η κατάρτιση του θεσμικού πλαισίου και το 2018 επιδιώκεται να υπογραφεί η πρώτη συλλογική σύμβαση.
Ενα ευρύτατο φάσμα θεμάτων θα ενταχθεί στις συλλογικές διαπραγματεύσεις:μισθολογικά ζητήματα, προσλήψεις, μετακινήσεις, έως και συνδικαλιστικές άδειες, μεταξύ άλλων.
Οι διαστάσεις αυτής της κυβερνητικής επιθυμίας επεκτείνονται και πέραν της Δημόσιας Διοίκησης, καθώς επιχειρείται, με αυτόν τον τρόπο, να τεθεί ένα αντίβαρο στις απαιτήσεις των δανειστών για τα εργασιακά, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, το πλαίσιο στο οποίο θα καταλήξουν κυβέρνηση και κρατικοί λειτουργοί, θα επιδιωχθεί να αποτελέσει «πιλότο» και για τον ιδιωτικό τομέα.
Να σημειωθεί ότι το πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων για τους δημοσίους υπαλλήλους ψηφίστηκε με καθυστέρηση στη χώρα μας, το 1999. Ωστόσο, ποτέ δεν εφαρμόστηκε.
➩ Καμία εξαίρεση από το ενιαίο μισθολόγιο
Μετά τις ονομαστικές αυξήσεις που προέκυψαν από το «ξεπάγωμα» των μισθολογικών ωριμάνσεων, οι δημόσιοι υπάλληλοι βλέπουν νέα μισθολογική καθήλωση.
Με το νέο μισθολόγιο (Ν. 4354/2016) ξαναπαγώνει η μισθολογική εξέλιξη των υπαλλήλων για τη διετία 2016-2017, ενώ επίσης χωρίς αυξήσεις θα μείνουν για τη διετία 2017-2018 και όσοι δημόσιοι υπάλληλοι υπάγονται σε καθεστώτα ειδικών μισθολογίων (γιατροί, πανεπιστημιακοί, δικαστικοί λειτουργοί, διπλωμάτες, αρχιερείς, ένστολοι κ.λπ.), σε περίπτωση που μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση δεν βρει ισοδύναμα ύψους 118 εκατ. ευρώ. Βάσει των μνημονιακών συμφωνιών, η κυβέρνηση καλείται να νομοθετήσει την ενσωμάτωση των ειδικών μισθολογίων στο ενιαίο μισθολόγιο, εξετάζοντας προς το παρόν, σύμφωνα με πληροφορίες, σενάρια που προβλέπουν την ενσωμάτωση των επιδομάτων στον βασικό μισθό.
Αυτό, εάν επιλεγεί, θα σημάνει μειώσεις έως 5% στις αμοιβές των εργαζομένων που υπάγονται στα ειδικά μισθολόγια, λόγω αύξησης των ασφαλιστικών εισφορών.
Παράλληλα, θα πρέπει να αναθεωρηθούν επιδόματα μη μισθολογικών παροχών, ενώ το επίδομα επικίνδυνης και ανθυγιεινής εργασίας θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με την ευρωπαϊκή νομοθεσία έως το τέλος του 2017.
➩ Διασφάλιση διαφάνειας
Ψηφιακά οργανογράμματα σε όλο το μήκος και πλάτος της δημόσιας διοίκησης, καθώς και ψηφιακό υπηρεσιακό φάκελο για κάθε υπάλληλο προτίθεται να δημιουργήσει το υπουργείο Διοικητικής Ανασυγκρότησης.
Στόχος, το σύνολο των δεδομένων να είναι στη διάθεση των αρμόδιων υπηρεσιών, για τη διασφάλιση της διαφάνειας στον δημόσιο τομέα – προφανώς, τα προσωπικά δεδομένα δεν θα είναι ανοιχτά.
Κάθε οργανόγραμμα υπηρεσίας και φορέα του ελληνικού Δημοσίου προβλέπεται να καταστεί προσβάσιμο στους πολίτες, με τη δημοσίευσή του στον ιστότοπο της υπηρεσίας, αλλά και στο opengov.gr, όπου θα βρίσκονται όλα τα οργανογράμματα συγκεντρωμένα.
Στόχος είναι η μεγαλύτερη διαφάνεια στη λειτουργία του δημόσιου τομέα, καθώς και η παροχή εμπεριστατωμένης πληροφόρησης στον πολίτη για την εξυπηρέτησή του.
Το κανονιστικό πλαίσιο αναμένεται να θεσπιστεί εντός του Οκτωβρίου του 2016.
Η ρύθμιση θα τεθεί σε εφαρμογή σε όλους τους φορείς από τον Φεβρουάριο του 2017.
➩ Κινητικότητα με εθελοντικά χαρακτηριστικά
Με διαφάνεια και αμιγώς εθελοντικά χαρακτηριστικά θα διεξαχθεί το νέο, ενιαίο και ταυτόχρονα καινοτόμο, σύστημα κινητικότητας που παρουσίασε η «Εφ.Συν.» στο χθεσινό της φύλλο.
Το νέο πλαίσιο, ξεκινώντας από το 2017, θα διεξάγεται σε τρεις κύκλους κάθε έτος (1η Φεβρουαρίου, 1η Ιουνίου και 1η Οκτωβρίου θα ξεκινούν ο πρώτος, ο δεύτερος και ο τρίτος αντίστοιχα). Κάθε υπάλληλος θα έχει πλήρη γνώση των προς κάλυψη θέσεων, οι οποίες, εν είδει προκήρυξης, θα δημοσιεύονται σε ειδική ηλεκτρονική βάση δεδομένων του υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.
Κάθε μετακίνηση υπαλλήλου από μια υπηρεσία σε μια άλλη θα πραγματοποιείται ως μετάταξη σε κενή οργανική θέση, εφόσον ο υπάλληλος πληροί τις προϋποθέσεις και τα απαιτούμενα προσόντα.
Τα κριτήρια αξιολόγησης των υποψήφιων προς μετακίνηση υπαλλήλων θα είναι:
α) η συνάφεια των τυπικών και ουσιαστικών τους προσόντων με την προκηρυσσόμενη θέση,
β) η αξιολόγησή τους,
γ) η εμπειρία τους σε συναφές αντικείμενο, καθώς και κάθε στοιχείο του προσωπικού τους μητρώου που επιβεβαιώνει την καταλληλότητά τους.
Κατ’ εξαίρεση, για σοβαρές και επείγουσες υπηρεσιακές ανάγκες, οι μετακινήσεις θα υλοποιούνται μέσω αποσπάσεων διάρκειας ενός έτους, με δυνατότητα παράτασης έως τρεις μήνες.
Συντονιστικό ρόλο στην όλη διαδικασία θα έχει η προς σύσταση Κεντρική Επιτροπή Κινητικότητας. Θα συγκεντρώνει τα αιτήματα των υπηρεσιών για μετακινήσεις ή αποσπάσεις, θα τα αξιολογεί και θα τα εισάγει στην προαναφερθείσα ηλεκτρονική βάση δεδομένων, με τη μορφή πίνακα.
Θα παρέχονται βαθμολογικά κίνητρα για μετακινήσεις στην παραμεθόριο, ενώ θα διευκολύνεται η συνυπηρέτηση μεταξύ συζύγων.
Μεταξύ των στόχων του αρμόδιου υπουργείου είναι, μέσω της κινητικότητας, να γίνει και μια ορθότερη ανακατανομή του προσωπικού.
Από το νέο πλαίσιο μετακινήσεων θα εξαιρεθούν όλοι οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία, εκτός από τους διοικητικούς, οι εργαζόμενοι στο ΕΚΑΒ καθώς και οι δικαστικοί υπάλληλοι.
Το σχετικό νομοσχέδιο υπολογίζεται να κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή εντός του Ιουλίου.
Με το προωθούμενο πλαίσιο τίθενται απλώς οι βάσεις για τη διαμόρφωση μιας πολιτικής κινητικότητας των δημοσίων υπαλλήλων, με γνώμονα τη βέλτιστη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού.
