τα χριστούγεννα για μια άθεη

Για να παρουσιάσω την πλήρη άποψή μου για τα Χριστούγεννα θα έπρεπε να γράψω τρία διαφορετικά κείμενα. Το πρώτο θα μιλούσε για την εμπορευματοποίηση του γιορτινού πνεύματος. Το δεύτερο για τις αντιφάσεις που περικλείουν τη γιορτή αυτή, όπως διακρίνεται κι από μια απλή μελέτη των Γραφών. Το τρίτο θα απαριθμούσε όλα τα χριστουγεννιάτικα πράγματα τα οποία δε μου αρέσουν. Παρόλαυτα, σκοπός μου σε αυτό το κείμενο δεν είναι να κρίνω τον εορτασμό, αλλά να μεταφέρω τη δική μου εμπειρία ως άθεη.

Σύντομη απάντηση για το τι κάνει ένας άθεος τα Χριστούγεννα δεν υπάρχει. Κι εγώ η ίδια δεν έχω ένα συγκεκριμένο πλάνο εορτασμού κάθε χρόνο.  Άλλες φορές η μέρα περνά σαν μια οποιαδήποτε άλλη. Άλλες πάλι συμμετέχω κι εγώ στους εορτασμούς, πηγαίνω καλεσμένη ή οργανώνω οικογενειακά τραπέζια και βγαίνω με τους φίλους μου βόλτα στους στολισμένους δρόμους της πόλης. Υπάρχουν ωστόσο φορές που τα Χριστούγεννα μου προκαλούν μια μελαγχολία. Κάτι το «δόγμα» του γιορτινού πνεύματος και της ψυχαναγκαστικής κατάνυξης, κάτι το τέλος του χρόνου κι ο απολογισμός του, δε θέλει και πολύ ο άθεος! Εξάλλου, τα γιορτινά κρούσματα κατάθλιψης δεν είναι καθόλου άγνωστα αυτές τις χρονιάρες μέρες.

Φυσικά το να γιορτάζω τη γέννηση του Θεανθρώπου, αφορά μια άλλη κοσμοαντίληψη, ξένη προς τη δική μου. Αυτός δεν είναι λόγος βέβαια για να μη συμμετέχω στον εορτασμό των Χριστουγέννων. Κι αυτό γιατί έχει περάσει στο υποσυνείδητό μου ως μια εποχιακή γιορτή, με αποτέλεσμα το θρησκευτικό πρόσημο να μην με επηρεάζει ιδιαίτερα. Εξάλλου, ήδη από την αρχαιότητα, άνθρωποι από όλους τους πολιτισμούς και τις γωνιές της γης γιόρταζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο, σταματώντας για λίγες μέρες τη δουλειά κι αφιερώνοντας χρόνο στα αγαπημένα τους πρόσωπα. Κι έχω καταλήξει πως αυτό είναι και το κεντρικό νόημα των Χριστουγέννων, αν αφαιρέσουμε το μυθικό στοιχείο και αναδείξουμε τις πραγματικές διαστάσεις: πρόκειται για μια κοινή αφορμή για γλέντι, ξεκούραση, χρόνο με τα αγαπημένα μας πρόσωπα και κοινωνικοποίηση. Προαιώνιες απαιτήσεις για την ύπαρξη και τη βιωσιμότητα μιας κοινωνίας, έτσι κι αλλιώς.

Οι εξυπνάδες βεβαίως ευδοκιμούν αυτήν την περίοδο και συνήθως πάνε κάπως έτσι «αν είστε άθεοι γιατί να απολαμβάνεται τις χριστουγεννιάτικες διακοπές;». Ξαφνικά το όλο «πνεύμα» των γιορτών μετατρέπεται σε μονοπώλιο κι αφορμή αναίτιας κόντρας κι ανταγωνισμού. Δε χρειάζεται όμως να χύσουμε πολύ μελάνι για την απάντηση. Καλώς ή κακώς, πρόκειται για μια επίσημη αργία του κράτους. Οπότε ως άθεοι έχουμε κάθε δικαίωμα να απολαμβάνουμε τις γιορτές, όσο κι ένας ένθεος έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί εφευρέσεις άθεων.

Στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο τέτοια εποχή δημιουργούνται καμπάνιες πολιτικής ορθότητας, όπου –μεταξύ άλλων- προτρέπεται ο κόσμος να χρησιμοποιεί τις πολύ πιο “ουδέτερες” ευχές «Καλές γιορτές» ή «Καλές διακοπές», αντί για «Καλά Χριστούγεννα», προς αποφυγήν παρεξηγήσεων και προσβολών σε μη-Χριστιανούς. Εν μέρει αυτό έχει μια λογική, δεδομένου ότι πρόκειται για πατρίδες πολυπολιτισμικών κουλτούρων και πληθυσμών. Προσωπικά δε θυμώνω όταν μου εύχονται καλά Χριστούγεννα, ούτε φυσικά νιώθω την ανάγκη εκείνη τη στιγμή να τονίσω πως είμαι άθεη, διαχωρίζοντας εαυτόν από τους υπόλοιπους εορτάζοντες. Κι αυτό διότι δε νοηματοδοτώ την ευχή θρησκευτικά. Δεν έχει την ίδια θρησκευτική βαρύτητα με το «Χριστός Ανέστη» ή το «Στην ευχή της Παναγίας». Είναι απλά μια προτροπή να περάσω ευχάριστα τις διακοπές μου μαζί με τα άτομα που αγαπώ, πράγματα που μάλιστα μου αρέσει να αντεύχομαι με τη σειρά μου.

Εν ολίγοις, πιστεύω ακράδαντα ότι οι θρησκευτικές ή πολιτικές σου πεποιθήσεις θα έπρεπε να σε απελευθερώνουν πνευματικά κι όχι να σε περιορίζουν, να σου ορίζουν το πλάνο συμμετοχής σου σε πολιτιστικά ή κοινωνικά δρώμενα, ή να σου δημιουργούν ενοχές κι αισθήματα «προδοσίας», όταν ελεύθερα επιλέγεις να κάνεις αυτό που νιώθεις. Με άλλα λόγια, είμαι καλά με τη συνείδησή μου όταν γεμίζω γαλοπούλα, όταν στολίζω το δέντρο κι όταν ακούω γιορτινά τραγούδια στο ρεβεγιόν, όπως είμαι επίσης καλά όταν δεν κάνω τίποτα από όλα αυτά, όταν δεν έχω τη διάθεση. Κι αυτό γιατί δεν αντιμετωπίζω το αξιακό μου σύστημα ως ένα αναλλοίωτο και συμπαγές δόγμα. Θεωρώ ότι όταν πρόκειται για παραδόσεις, μπορούμε να κρατάμε την ουσία τους, χωρίς απαραίτητα το θρησκευτικομαγικό περιτύλιγμα τους.

 cΚαλές γιορτές και καλή χρονιά!