10.02.2017, 15:15 | εφσυν
Σωτήρης Χατζηγάκης*
Είναι γεγονός πως το «ιδιωτικό» πάθος για το κέρδος οδηγεί συχνά την οικονομία σε ανοδική πορεία. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, ενεργοποιεί τη «φυσική κατάσταση» των ανθρώπων και καταλήγει σε ζούγκλα όπου διεγείρεται κάθε αγριότητα και απληστία. Γιατί ο ανταγωνισμός χωρίς όρια και κανόνες μεταξύ των ανθρώπινων παθών με σκοπό το μέγιστο δυνατό κέρδος επιφέρει τελικά την εξαχρείωση των κοινωνιών και τον ευτελισμό των πολιτών.
Σκοπός συνεπώς κάθε ευνομούμενης πολιτείας θα πρέπει να είναι η υπαγωγή των ανθρώπινων παθών στην υπηρεσία του δημόσιου συμφέροντος μέσα από ένα σωστά οργανωμένο και δίκαιο κράτος, με μηχανοδηγό μια καλή διακυβέρνηση-πολιτική.
Είναι γνωστό πως η αποδόμηση του «δημόσιου» και η θεοποίηση του «ιδιωτικού» έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι οδηγεί τους πολίτες και τους λαούς στην εξαθλίωση, την εκμετάλλευση, τη μιζέρια και την πλήρη φτώχεια. Η κοινωνική οργάνωση υπάρχει από τότε που υπάρχει η ανθρωπότητα. Η ατομικότητα, βέβαια, υπήρξε ο πρώτος παράγοντας που ώθησε τους ανθρώπους να δημιουργήσουν την κοινωνική τάξη. Ωστόσο, οι κοινωνικές αξίες είναι εκείνες που διαμόρφωσαν τις ατομικές αξίες και όχι το αντίστροφο.
Ο Lester Thurow (επιφανής καθηγητής οικονομικών στο ΜΙΤ), σε ένα παλαιότερο σύγγραμμά του («Το μέλλον του καπιταλισμού», 1996), γράφει χαρακτηριστικά πως στους σκοτεινούς χρόνους του Μεσαίωνα το «ιδιωτικό» συνέτριψε το «δημόσιο». Σήμερα, με το πρόσχημα της φιλελευθεροποίησης των οικονομιών, ο δημόσιος χώρος ουσιαστικά ιδιωτικοποιείται, όπως ακριβώς συνέβαινε και στον Μεσαίωνα.
Το κάθε άτομο προσκολλάται σε κάποιον «φεουδάρχη». Σήμερα «φεουδάρχης» είναι το μεγάλο ιδιωτικό κεφάλαιο (χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, πολυεθνικές, ολιγοπωλιακές ή μονοπωλιακές επιχειρήσεις κ.λπ.), που σταδιακά ελέγχει όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής μας: δουλειά, κατοικία, Δικαιοσύνη, προστασία του πολίτη κ.λπ. Το Res Publica χάνεται.
Στην πραγματικότητα, οι χώρες που ιστορικά προόδευσαν στηρίχτηκαν κυρίως στον δημόσιο τομέα. Το αναπτυξιακό θαύμα της Ανατολικής Ασίας, για παράδειγμα, οφείλεται στον θετικό ρόλο του κράτους.
Επίσης, οι καλούμενοι Πατέρες των ΗΠΑ (Ουάσινγκτον, Βενιαμίν Φραγκλίνος, Χάμιλτον, Αβραάμ Λίνκολν, Αντριου Τζάκσον κ.ά.), στους οποίους οφείλει η Αμερική την οικονομική της ανάπτυξη και την παγκόσμια, στη συνέχεια, κυριαρχία, ήσαν γνωστοί για τις προστατευτικές θέσεις τους.
Αλλά και σήμερα στις ΗΠΑ, στη «Μέκκα» του καπιταλισμού, το κράτος παρεμβαίνει και επιδοτεί ολόκληρους τομείς της οικονομίας (π.χ. γενναία χρηματοδότηση της γεωργίας, στήριξη σε βιομηχανίες για την παραγωγή αιθάλης από αραβόσιτο, αλλά και σε πετρελαϊκές και εξορυκτικές επιχειρήσεις, ενώ από το 2008 και το 2009 και η αυτοκινητοβιομηχανία και ο χρηματοπιστωτικός κλάδος εντάχθηκαν στο μακρύ κατάλογο των επιδοτούμενων).
Πρακτικά, όλες οι πλούσιες χώρες (με εξαίρεση την Ελβετία, την Ολλανδία κ.ά.) εξακολουθούν να χρησιμοποιούν ακόμα και σήμερα τον προστατευτισμό για να ενισχύσουν τις οικονομίες τους. Αντίθετα, άλλες χώρες (π.χ. η Λατινική Αμερική, η υποσαχάρια Αφρική κ.λπ.) -που εφάρμοσαν πιστά τις «νεοφιλελεύθερες» συνταγές- αντιμετώπισαν ολέθρια αποτελέσματα και για τις οικονομίες και για τις κοινωνίες τους.
Είναι χαρακτηριστικό πως λίγο μετά την έκρηξη της οικονομικής κρίσης στις ΗΠΑ το 2008, ακόμα και ο γκουρού της «ελεύθερης αγοράς», ο επί μακρόν πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας, Αλαν Γκρίνσπαν, παραδέχεται ότι η πίστη του στις «ελεύθερες αγορές» είχε ουσιαστικά θολώσει την κρίση του, πράγμα που τον είχε εμποδίσει να αντιδράσει στην αποτροπή του οικονομικού κραχ. Το «θεολογικό αφήγημα» των δήθεν «ελεύθερων αγορών» ξαφνικά απομυθοποιείται και μάλιστα από έναν εκ των βασικών του αρχιερέων, τον Γκρίνσπαν, ο οποίος άλλοτε είχε υμνηθεί ως «άγιος» από τους Financial Times.
Είναι φανερό, λοιπόν, πως η σημερινή κρίση δεν προκλήθηκε από την υπερόγκωση του κράτους (ώστε η συνταγή να είναι απολύσεις και μειώσεις μισθών και συντάξεων κ.λπ.), αλλά από την υπερτροφία του «ιδιωτικού» απέναντι σε κάθε ρυθμιστικό παράγοντα, όπως είναι και το κράτος.
Εφτασε, άραγε, η στιγμή να περιορίσουμε το αχαλίνωτο σήμερα χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και τον άγριο νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, ο οποίος στο όνομα των απορρυθμίσεων διευκολύνει το «ιδιωτικό» στο να καταβροχθίσει το «δημόσιο»; Οφείλουμε πάντως να επανεξετάσουμε ορισμένες «θεολογικές» αλήθειες για τις δήθεν «ελεύθερες αγορές» και τον ρόλο των ρυθμίσεων στο δημοκρατικό μας σύστημα.
Βέβαια σήμερα, τα ρυθμιστικά αντίβαρα απέναντι στις αγορές θα πρέπει να έχουν παγκόσμιο ορίζοντα. Γιατί τα κράτη από μόνα τους δεν μπορούν να διαδραματίζουν ρυθμιστικό ρόλο στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο τοπίο.
Ο αγώνας, συνεπώς, λαών και πολιτικών θα πρέπει να είναι πολυεπίπεδος: τοπικός, εθνικός, περιφερειακός, αλλά και παγκόσμιος. Αυτή είναι η αλήθεια και οι θεωρίες που δαιμονοποιούν κάθε ρυθμιστικό παράγοντα στην οικονομία, για να ικανοποιήσουν τους σκοπούς των αποκαλούμενων «αγορών», είναι εκ του πονηρού. Ο κόσμος θα πρέπει, επιτέλους, να καταλάβει ποιος είναι ο εχθρός του και εναντίον ποιου θα πρέπει να μάχεται.
* συγγραφέας, πρώην υπουργός
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
One Comment
aris
Αυτό το άρθρο του κ. Χατζηγάκη είναι όλα τα «λεφτά», ο ορισμός της παγκόσμιας οικονομικής μα και κοινωνικής πραγματικότητας.
Το πρόβλημα είναι ότι για την ώρα τουλάχιστον η λύση μέσω γνωστών αγώνων του “πόπολου” μοιάζει με το βαράω το κεφάλι μου στο τοίχο για να πέσει ο τοίχος.
Πιστεύω ότι η τεχνολογία πρόσφερε τόσα πολλά στον έλεγχο της διακίνησης του διεθνούς χρήματος μα και πληροφοριών, που ο Μεσαίωνας που ήδη άρχισε θα σταματήσει μόνο όταν η ζωή σε αυτόν τον πλανήτη θα γίνει πλήρως αφόρητη κάτω από μη ελέγξιμες καταστάσεις και αυτό είναι το τραγικό της υπόθεσης για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Πού θα φτάσουμε? Μήπως δε θα υπάρχει επιστροφή?
Ήδη δεν βλέπουμε εμπόλεμες καταστάσεις μεταξύ συμφερόντων κοινωνιών – κρατών αλλά εταιρειών και μάλιστα πολυεθνικών.
Αυτό έχει το γελοίο αποτέλεσμα να συγκρούονται ομοεθνείς όχι για το συμφέρον της κοινωνίας – κράτους που ζούν αλλά για αγνώστου καταγωγής συμφέροντα χωρίς οι περισσότεροι να το καταλαβαίνουν!
΄Οσο αργήσει να δοθεί η δυνατότητα στο κόσμο να καταλάβει το τι γίνεται γύρω του τόσο περισσότερο θα το πληρώσει με δραματικότερα οπωσδήποτε γεγονότα τα οποία όμως με μαθηματική ακρίβεια και αν υπάρχει πλέον χρόνος (και μόνο υπό τη σκιά της εξολόθρευσης), θα οδηγήσουν σε μια νέα Αναγέννηση για μια ζωή σε έναν καλύτερο και δικαιότερο πλανήτη.
Μπορεί να τα έγραψα πολύ μαύρα αλλά δεν συνηθίζω να αυτοκοροϊδεύομαι.
Μακάρι να είμαι λάθος.
Χουά χα χα χα χα χα χα χα.