4-07-2017 – 8:20πμ / αλτσαντιρι
«Ο καλός Τύπος», Γελοιογραφία στο περιοδικό Leuchtturm, 1847. Επεξήγηση στο τέλος του άρθρου
Σε κάποια σχολική αίθουσα τρίτης δημοτικού μια δασκάλα βάζει εμφατικά το δάχτυλο στα χείλη της, γουρλώνοντας τα μάτια μέσα από τα χοντρά γυαλιά της και κάνοντας τον χαρακτηριστικό μακρόσυρτο συριστικό ήχο της ησυχίας. Είναι η πρώτη φορά που 25 (πολύ) νέα μέλη της κοινωνίας μαθαίνουν ότι «υπάρχουν πράγματα που δεν κάνει να τα λέμε φωναχτά». Δεν πειράζει να τα σκεφτόμαστε, δεν πειράζει να είναι πραγματικότητες και να ισχύουν, φτάνει μόνο να μην τα λέμε.
Κάπως έτσι το μάθαμε όλοι μας άλλωστε. Είπαμε κάτι από τα ανείπωτα και κάποιος μεγαλύτερος, ανώτερος, ισχυρότερος μας έκανε «σσσσσς». Έτσι μάθαμε ότι η λογοκρισία είναι ένα κακό πράγμα όταν το κάνουν οι δικτάτορες, αλλά, ε, όχι και τόσο κακό όταν το κάνουμε οι ίδιοι στους εαυτούς μας ή οι δημοκρατικοί θεσμοί σε όποιον… ξεφεύγει.
Τις τελευταίες εβδομάδες η Δημοκρατία είχε την ευκαιρία να λάμψει, δείχνοντας τα δόντια της, αρκετές φορές. Οι εχθροί που επιχειρήθηκε να εξουδετερωθούν δεν ήταν λίγοι: η σεξιστική Ελληνοφρένεια, το αντιρατσιστικό φεστιβάλ και αυτή η πουτ_να η Συννεφούλα που τριγυρνάει με όσους θέλει κάθε βράδυ.
Η μπερμπάντισσα Συννεφούλα…
Το μεγαλύτερο θαύμα της Εκκλησίας είναι η ικανότητά της να φτάνει κάθε φορά και χαμηλότερα στην προσπάθειά της να διατηρήσει το κύρος και την επιρροή της στην ελληνική κοινωνία επιβάλλοντας σχεδόν βίαια την παρωχημένη της ηθικολογία.
Και αν το… «γραφικόμετρο» χτύπησε 40άρια όταν ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος σε mood Λιακόπουλου έλεγε ότι «τα κόμματα της Αριστεράς ελαύνονται από αποτυχημένα αθεϊστικά ιδεολογήματα και συναντώνται με τα υπόλοιπα κόμματα του νεοφιλελεύθερου χώρου κάτω από τις ντιρεκτίβες της Νέας Εποχής και της Νέας Τάξεως… [κάμερα σε μένα]», τότε το τελευταίο κατόρθωμα της Ιεράς Συνόδου μάλλον το έκανε να «σπάσει».
Σκανδαλισμένοι οι ιερείς της Ι.Σ., λοιπόν, επιχείρησαν να απαγορεύσουν το να συμπεριληφθεί η Συννεφούλα του Διονύση Σαββόπουλου σε ένα πρότζεκτ εργασιών του νέου μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία επειδή, σύμφωνα με τον δημιουργό της, είναι περιπετειώδες το κορίτσι και θέλει να τριγυρνάει με διάφορους τα βράδια…
Ωστόσο, στα νυχτοπερπατήματά της η Συννεφούλα μάλλον έκανε παρέα με τους σωστούς ανθρώπους και το αίτημα της Ιεράς Συνόδου – μεγάλη η χάρη της – δεν εισακούσθη από το υπουργείο Παιδείας. Λιγότερο καταφερτζής ήταν ο Μπαγάσας του Άσιμου που πήρε τον δρόμο της εξόδου από το βιβλίο των Θρησκευτικών κρατώντας παραμάσχασλα την Umbrella της Rihanna.
Το περιστατικό θα ήταν απλώς γραφικό αν δεν αποτελούσε ακόμη μια απόδειξη της προσπάθειας ενός θεσμού με τρομακτική ισχύ μέσα στο κράτος, τα κόμματα, τις ένοπλες δυνάμεις και ολόκληρη την κοινωνία, να επιβάλλει για μια ακόμη φορά (και σε μια ακόμη γενιά) τους δικούς του, ξεπερασμένους από την ίδια την πραγματικότητα, ηθικούς κανόνες.
Η πολιτική ορθότητα, η Ελληνοφρένεια και οι 25 βουλευτές με τον αδικαιολόγητα άπλετο χρόνο
Παράλληλα με τις μουσικές αναζητήσεις των «πατέρων» μας, στη Βουλή, εικοσιπέντε βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ εγκαλούν με επιστολή τους στο ΕΣΡ την εκπομπή Ελληνοφρένεια για «αναπαραγωγή σεξιστικών στερεοτύπων». Οι βουλευτές παραδέχονται ότι η τηλεόραση βρίθει σεξιστικών υπονοουμένων, όμως για τους ίδιους η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και άξιζε ξεχωριστής αναφοράς ήταν μια σκηνή της Ελληνοφρένειας διάρκειας μικρότερης των 10 δευτερολέπτων, κατά την οποία ένας υπάλληλος της Βουλής ψιθυρίζει (ντουμπλαρισμένος προφανώς) σε μια γυναίκα υπάλληλο “πάω τουαλέτα, το λουστράρω και έλα σε λιγάκι, ε;”.
Σίγουρα μπορεί κανείς να κατηγορήσει την Ελληνοφρένεια για το λιγότερο αστείο βιντεάκι που έχει παιχτεί στην τηλεόραση από την εποχή που ο Μάρκος Σεφερλής μεσουρανούσε με λογοπαίγνια στο Άλτερ. Αλλά η πολυφορεμένη κατηγορία του σεξισμού πάει πολύ, δε νομίζετε σύντροφοι;
Αν λοιπόν συμφωνήσουμε ότι το βιντεάκι δεν ήταν καθόλου αστείο αλλά ούτε και προσβλητικό, τότε γιατί εικοσιπέντε (25), πολυάσχολοι κατά τα άλλα, βουλευτές αλλά και ο Γ.Γ της Βουλής ξόδεψαν τόσο χρόνο για να καταθέσουν την “καυτή” καταγγελία; Θα ήταν εντελώς παράλογο να συνδέσουμε την καταγγελία με το γεγονός ότι η Ελληνοφρένεια έχει ασκήσει εξαιρετικά σκληρή και βαθιά πολιτική κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ από την εποχή που βρισκόταν ακόμη στην αντιπολίτευση και ακόμα σκληρότερη τώρα που κυβερνά; Οι 25 βουλευτές, ανάμεσα στους οποίους και σημαντικά στελέχη του κόμματος, πρώην υπουργοί και δημοσιογράφοι φαίνεται πως απλώς βρήκαν την ευκαιρία να “χτυπήσουν” την Ελληνοφρένεια στο μαλακό υπογάστριο όλων των σατυρικών εκπομπών του κόσμου: την υπερβολή, με τελικό σκοπό να πλήξουν το κύρος της ώστε να την εμποδίσουν τελικά από την άσκηση πολιτικής κριτικής.
ΕΣΡ is the new ΣΔΟΕ
Τη λογοκρισία πολλοί εμίσησαν, τον ρόλο του λογοκριτή όμως, ουδείς! Και όχι απλώς δεν τον μίσησαν, αλλά φορείς όπως το ΕΣΡ έχουν αποδειχτεί πολύ ικανοί στο να εμπλουτίζουν τον ρόλο τους σύμφωνα με τις επιταγές των… ευαισθησιών τους.
Έτσι λοιπόν, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του 20ού Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ, το ΕΣΡ «έκοψε» το τηλεοπτικό τους σποτ. Και μια που το βιντεάκι δεν του έδινε κανένα απολύτως πάτημα για να δικαιολογήσουν το κόψιμο, η ανεξάρτητη αρχή αποφάσισε να παίξει τον ρόλο μιας άλλης αρχής, εκείνης του ΣΔΟΕ, απαγορεύοντας την προβολή «με το επιχείρημα ότι το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ έχει είσοδο ενίσχυσης», όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα.
Ε, και;
Ας υποθέσουμε ότι στο πάρκο Γουδή όπου έγινε το φεστιβάλ, παραβιάστηκε η ταλαίπωρη η νομιμότητα σε ό,τι αφορά την αυτοχρηματοδότηση της διοργάνωσης. Είναι υπεύθυνο το ΕΣΡ για την τήρηση των βιβλίων των διαφημιζόμενων φορέων; Γιατί αν είναι έτσι, τότε στο μυαλό του καθενός μπορούν να έρθουν δεκάδες περιπτώσεις διαφημιζομένων «κοινωνικών φορέων», για τα Βιβλία των οποίων δικαιούμαστε να έχουμε σημαντικές αμφιβολίες.
Για την ιστορία η υπόδειξη Αριθ. 1/16.01.2017 του ΕΣΡ για τα κοινωνικά μηνύματα αναφέρει για αυτές τις περιπτώσεις:
Οι αιτήσεις που αφορούν μηνύματα που σχετίζονται με ενέργειες ή εκδηλώσεις
(συναυλίες. κλπ.) οι οποίες απαιτούν την εισφορά αντιτίμου εκ μέρους των
πολιτών παραπέμπονται από την Ειδική Επιτροπή στην Ολομέλεια του ΕΣΡ
προκειμένου να ληφθεί απόφαση.
Θα ήταν λοιπόν παράλογο να υποθέσει κανείς ότι ο «ανεξάρτητος» φορέας υποκρίνεται την Οικονομική Αστυνομία όταν το κοινωνικό μήνυμα δεν είναι της αρεσκείας του, ή ακόμα περισσότερο όταν οι διοργανωτές δεν είναι της αρεσκείας του; Το ΕΣΡ ήταν άλλωστε η ίδια αρχή που λίγους μήνες νωρίτερα, τον Νοέμβριο του 2016, έδινε νομικά και πολιτικά «πατήματα» στη ναζιστική Χρυσή Αυγή επιδικάζοντας διοικητικά πρόστιμα στην ΕΡΤ (ναι! στην ΕΡΤ που έστελνε γερανούς στις Θερμοπύλες!) επειδή «δεν προέβαλε τις θέσεις του συγκεκριμένου κόμματος, βάσει της αρχής της αναλογικότητας»
*κι εμείς νομίζαμε ότι μόνη δουλειά του ΕΣΡ είναι να κόβει φιλιά μεταξύ ανδρών από σειρές*
Αυτολογοκρισία: Όταν ο λογοκριτής χάνει τη δουλειά του
Αναφερθήκαμε σε τρεις ενδεικτικές περιπτώσεις λογοκρισίας που έλαβαν χώρα τις τελευταίες ημέρες και τράβηξαν πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας. Όμως δεν είναι μόνο αυτές. Είναι, ίσως, εκείνες που απλώς προκαλούν τις περισσότερες εντυπώσεις.
Εκτός από αυτές υπάρχει η καθημερινή λογοκρισία, εκείνη που υπαγορεύεται από τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Κάθε απόπειρα λογοκρισίας μπορεί να “ιχνηλατηθεί” σε αυτά τα αίτια. Ένα κανάλι θα αποσιωπήσει ένα αρνητικό θέμα που αφορά μια από τις εταιρείες που διαφημίζονται σε αυτό. Σε ένα δελτίο ειδήσεων είτε θα φιμωθεί, είτε, στην καλύτερη περίπτωση, θα αντιμετωπιστεί με αλαζονεία ο εκπρόσωπος ενός κόμματος αν οι θέσεις του δεν εξυπηρετούν το οικονομικό συμφέρον του ιδιοκτήτη του μέσου.
Το πιο επικίνδυνο χαρακτηριστικό της λογοκρισίας, όμως είναι ότι έχει την ιδιότητα με τον καιρό να μετατρέπεται σε αυτολογοκρισία. Σιγά σιγά η ευθύνη περνάει από τον λογοκριτή στον λογοκρινόμενο, ο οποίος, εκπαιδευμένος σε «αυτά που λέμε και σε εκείνα που δεν λέμε», αρχίζει να αυτοπεριορίζεται, να σκέφτεται αλλά να μη συζητάει, να ξέρει αλλά να μη γράφει. Η αυτολογοκρισία δημιουργεί την αίσθηση της πεποίθησης, είναι απόδειξη συνολικής παραίτησης και γι’ αυτό τον λόγο αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την ελευθερία της ατομικής και της συλλογικής έκφρασης.
*βασική εικόνα: Γελοιογραφία «Ο καλός Τύπος (The good Press)», 1847, περιοδικό Leuchtturm. Η λεζάντα έγραφε: «Γλυκιά ιερή λογοκρισία, άφησέ μας να σε ακολουθήσουμε. Οδήγησέ μας από το χέρι σαν να ήμασταν παιδιά σε λουρί»
Ο αστακός συμβολίζει την οπισθοδρόμηση, ο καθρέφτης την αναδρομικότητα, ο τυφλοπόντικας την τύφλωση, ο καντηλανάφτης το σκοτάδι, το ψαλίδι και το μολύβι την λογοκρισία, η ράβδος την τιμωρία, τα μάτια την παρακολούθηση, τα παιδιά τους χειραγωγημένους πολίτες, ο αστυνομικός με το κεφάλι προβάτου την αμάθεια των κρατικών αρχών και το σκυλί τους πληροφοριοδότες.
