«μας κατηγορούν ότι προδίδουμε το ιράκ. ε, όχι, αυτοί πρόδωσαν τη χώρα τους»

Αποστολή στο Κιρκούκ 

Την επομένη του κουρδικού δημοψηφίσματος όλα τα μάτια ήταν στραμμένα στο Κιρκούκ. Την πόλη των πετρελαίων, μήλο της Εριδος μεταξύ Κούρδων και Αράβων, γεωγραφικός τόπος όπου συναντιούνται οι διαχωριστικές γραμμές από τους πεσμεργκά, τις σιιτικές μιλίτσιες και το «Ισλαμικό κράτος».

«Αν υπάρξει πόλεμος ξανά, στο Κιρκούκ θα αρχίσει. Ομως εμείς δεν θα το χαρίσουμε σε κανέναν. Το Κιρκούκ είναι η δική μας Ιερουσαλήμ, την πόλη την κερδίσαμε με το αίμα μας. Με το αίμα μας θα την υπερασπιστούμε και πάλι αν χρειαστεί», μου έλεγε το προηγούμενο βράδυ ένας βετεράνος του πολέμου επί Σαντάμ, την ώρα που το πλήθος ξεχυνόταν στους δρόμους του Ερμπίλ για να πανηγυρίσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία.

Το ιρακινό Κουρδιστάν αποτελείται από τους νομούς του Ερμπίλ, του Ντοχούκ, της Σουλεϊμανίγια και της Χαλάμπτζα, περιοχές που έχουν συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτονομία.

Ομως οι κουρδικές περιοχές εκτείνονται πολύ πέραν αυτών των διοικητικών συνόρων, στην επικράτεια του Ιράκ.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον του «Ισλαμικού κράτους», οι Κούρδοι πεσμεργκά ανακατέλαβαν πολλά εδάφη, μεταξύ των οποίων και την πόλη του Κιρκούκ, που συμπεριλήφθηκε στην εκλογική διαδικασία για το δημοψήφισμα, παρά τις έντονες αντιδράσεις της ιρακινής κυβέρνησης.

Η Βαγδάτη δεν αποδέχεται τον κουρδικό έλεγχο και, μετά το δημοψήφισμα, η ιρακινή Βουλή αποφάσισε την αποστολή στρατευμάτων για να ανακτήσει η κεντρική κυβέρνηση τον έλεγχο αυτών των εδαφών.

Το σημείο μηδέν αυτής της αναδυόμενης σύγκρουσης είναι το Κιρκούκ.

Ξεκινήσαμε από το Ερμπίλ αργά το πρωί. Περάσαμε την πλατεία Φρανσουά Μιτεράν (οι Κούρδοι δεν ξεχνούν ποτέ τη στήριξη του Γάλλου πρώην προέδρου και της Ντανιέλ Μιτεράν στον αγώνα τους), αφήσαμε δεξιά μας τα κεντρικά γραφεία της Πατριωτικής Ενωσης του Κουρδιστάν (PUK) στο Ερμπίλ, τα οποία οι ντόπιοι αποκαλούν «Λευκό Οίκο», και κατευθυνθήκαμε νοτιοανατολικά προς το Κιρκούκ.

Φίλος και εχθρός

Εξω από τα γραφεία του κόμματος είδαμε και το μοναδικό πορτρέτο του ηγέτη του, Τζαλάλ Ταλαμπανί, ιστορικού συμμάχου και αντιπάλου, πολλές φορές ταυτόχρονα, του προέδρου Μασούντ Μπαρζανί, ηγέτη του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν.

Το ιρακινό Κουρδιστάν χωρίζεται σε δύο παραδοσιακές ζώνες επιρροής: η μία δυτικά, με επίκεντρο το Ερμπίλ, όπου κυριαρχεί το Δημοκρατικό Κόμμα του Μπαρζανί, ο οποίος έχει παραδοσιακά καλές σχέσεις με την Αγκυρα, και η άλλη ανατολικά, με επίκεντρο τη Σουλεϊμανίγια, όπου κυριαρχεί το PUK του Ταλαμπανί, ο οποίος έχει παραδοσιακά καλές σχέσεις με την Τεχεράνη.

Οταν οι δύο πλευρές συγκρούονται (υπήρξαν και φορές που πολέμησαν μεταξύ τους), οι Κούρδοι βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής.

Οταν κάνουν την υπέρβαση και στέκονται ενωμένοι, όπως στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, αλλά κυρίως τώρα, με την κοινή τους στάση στο δημοψήφισμα, οι Κούρδοι βγαίνουν νικητές.

Ομως τα σύμβολα είναι πολύ ισχυρά, ιδίως στη Μέση Ανατολή, και η παρουσία τους οριοθετεί διαχωριστικές γραμμές.

Το τελευταίο πορτρέτο του Μπαρζανί το είδαμε στο σημείο ελέγχου, βγαίνοντας από την περιφέρεια του Ερμπίλ. Από την άλλη πλευρά μάς χαιρετούσε ένας χαμογελαστός Ταλαμπανί.

Στη διαδρομή για το Κιρκούκ βλέπουμε συνέχεια βυτιοφόρα, νταλίκες φορτωμένες με σωλήνες και τσιμέντα και μεγάλα λευκά τζιπ.

Πολλά μεταφέρουν άντρες με στολές παραλλαγής, στο χρώμα της άμμου. Γύρω μας απλώνονται στην πεδιάδα χωράφια με σιτάρι και καλλιέργειες με καλαμπόκια. Τα λιγοστά κτίρια είναι καλυμμένα με σκόνη, γίνονται ένα με τον ορίζοντα.

Χωρικοί με παραδοσιακές στολές πουλάνε σε πάγκους λαχανικά και ποταμίσια ψάρια. Περνώντας τη γέφυρα στο μικρό ποτάμι Ζέι, ο λόφος που ελέγχει το πέρασμα είναι στρατιωτικό οχυρό. Στην κορυφή ανεμίζει η σημαία του PUK.

Εδώ, ένοπλοι μας κάνουν και τον πρώτο από τους πολλούς ελέγχους στη διαδρομή.

Οσο πλησιάζουμε αρχίζουν να φαίνονται πετρελαϊκές εγκαταστάσεις, διυλιστήρια, μεγάλες δεξαμενές πετρελαίου, πάρκινγκ με βυτιοφόρα και συνεργεία αυτοκινήτων.

Λίγο πριν ξεπροβάλει η πόλη, καταλαβαίνουμε ότι πλησιάζουμε από τη βαριά μυρωδιά: γκάζι και νάφθα, καπνός και σκόνη, με τη θερμοκρασία στους 40 βαθμούς και άπνοια.

Το πρώτο προάστιο είναι νεόκτιστο, η συνοικία των μαρτύρων, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, γιατί εκεί η κουρδική διοίκηση παραχώρησε σπίτια στις οικογένειες των πεσμεργκά που σκοτώθηκαν στις μάχες με το «Ισλαμικό κράτος».

«Welcome»

Μόλις πήραμε τη στροφή, ξεπρόβαλε ενώπιόν μας μια τεράστια πινακίδα «Welcome» μπροστά από ένα υπερμέγεθες άγαλμα, μνημείο ενός αντάρτη, που κρατάει στο ένα χέρι την κουρδική σημαία και στο άλλο το καλάσνικοφ. Είχαμε φτάσει στην πόλη του Κιρκούκ.

Στον δρόμο αριστερά και δεξιά, συνεργεία, καταστήματα με ανταλλακτικά αυτοκινήτων και καφενεία. Η κίνηση ελάχιστη, πολλά μαγαζιά ήταν κλειστά. Κάποιοι πούλαγαν στα πεζοδρόμια βενζίνη χύμα σε μπουκάλια και μπιτόνια.

Σταματήσαμε στην πρώτη πλατεία, κοντά στο κάστρο της πόλης, περιμένοντας τον σύνδεσμό μας να μας πάρει.

Στο κέντρο της ανέμιζαν σημαίες του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, PKK, η κουρδική σημαία, ένα σιιτικό πορτρέτο και πίσω ήταν ένα σουνιτικό τζαμί. Πόσα σύμβολα χωράνε άραγε σε μία πλατεία;

«Αν είσαι στο Κιρκούκ χωράνε περισσότερα από αυτά που βλέπεις», θα μου πει ο οδηγός μας και, πράγματι, στον πρώτο δρόμο που περάσαμε είδαμε την έδρα των Τουρκμένων, με τη γαλάζια σημαία και το μισοφέγγαρο, πιο κάτω το σφυροδρέπανο του Κ.Κ. Ιράκ να ανεμίζει στα γραφεία του, ένα πραγματικό κάστρο, ενώ πύκνωναν τα οχυρωμένα κτίρια, που τα περιέβαλλαν τσιμεντένιοι φράχτες, συρματοπλέγματα, μεταλλικά αναχώματα και μπάρες ασφαλείας, κάτω από κάμερες παρακολούθησης και σημαίες.

Οι φρουροί, προστατευμένοι μέσα σε υπερυψωμένα φυλάκια ελέγχου, ήταν σε ετοιμότητα, παρακολουθώντας κάθε κίνηση στον δρόμο.

Φτάσαμε στο σπίτι του Χαλίντ Σουάνι, μέσα από έναν δαίδαλο με πόρτες ασφαλείας και ενόπλους.

«Κυβερνούν οι λαϊκιστές»

Ο απεσταλμένος της «Εφ.Συν.» με τον Χαλίντ Σουάνι, ηγετικό στέλεχος του PUK και επί χρόνια βουλευτή στο Κιρκούκ | Νικόλας Ζηργάνος

Ο Σουάνι ήταν επί οκτώ χρόνια βουλευτής στο Κιρκούκ και μέχρι πρόσφατα πρόεδρος της νομικής επιτροπής του ιρακινού Κοινοβουλίου και εκπρόσωπος Τύπου του προέδρου του Ιράκ. Ηγετικό στέλεχος του PUK, επέστρεψε στην πόλη του για να είναι παρών στο Κιρκούκ σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο.

«Δεν μου προκαλούν έκπληξη οι αποφάσεις του Κοινοβουλίου κατά του δημοψηφίσματος.

Δυστυχώς, εδώ και πολύ καιρό οι λαϊκιστές έχουν κυριαρχήσει στη Βουλή, όπου αυξανόταν σταθερά η διχαστική ρητορική.

Είναι αποφάσεις εχθρικές προς τον κουρδικό λαό, που πάντα ήθελε να ζει αρμονικά με τους Αραβες του Ιράκ.

Είναι αποφάσεις μακριά από την κοινή λογική, μη ρεαλιστικές και δυστυχώς αποδεικνύουν ότι η μόνη απάντηση της κυβέρνησης της Βαγδάτης στη δημοκρατία είναι η απειλή βίας.

Οταν νομίζουν ότι είναι δυνατοί, δεν αισθάνονται την ανάγκη συμβιβασμών και διαλόγου. Αυτή είναι η αντίληψη που διαμόρφωσαν όλα αυτά τα χρόνια.

Δυστυχώς, μετά την πτώση του Σαντάμ, δεν οικοδομήθηκε ένα δημοκρατικό, πλουραλιστικό, ανεκτικό Ιράκ που να σέβεται τα δικαιώματα όλων των πολιτών και των μειονοτήτων.

Μας κατηγορούν ότι προδίδουμε το Ιράκ. Οχι, αντίθετα, αυτοί πρόδωσαν τη χώρα τους».

Ο Σουάνι δεν δείχνει πάντως να ανησυχεί για τις αντιδράσεις των γειτονικών κρατών, ελπίζει ότι θα πρυτανεύσει η λογική και θα αποδεχτεί η Βαγδάτη, ίσως και κάτω από αμερικανική πίεση, να ανοίξει διάλογο με το Ερμπίλ, γιατί σε περίπτωση προσφυγής στη βία, θα απειληθεί ο αγώνας κατά της τρομοκρατίας αλλά και η σταθερότητα στην περιοχή.

«Εμείς στο PUK έχουμε τονίσει πως θέλουμε καλές σχέσεις με όλες τις γύρω χώρες. Οσο για τις αντιδράσεις της Βαγδάτης, ας μη βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα εν θερμώ.

Στο Κιρκούκ υπάρχει κίνδυνος επίθεσης από σιίτες πολιτοφύλακες, αλλά δεν πιστεύω ότι ο ιρακινός στρατός θα μας κτυπήσει. Είμαστε αδέλφια, πολεμήσαμε δίπλα δίπλα το “Ισλαμικό κράτος”.

Ομως, αν δεχτούμε επίθεση, είμαστε προετοιμασμένοι να την αποκρούσουμε. Το Κιρκούκ έχει κουρδική πλειοψηφία και αυτό δεν θα αλλάξει με τη βία.

Ο Σαντάμ είχε διώξει χιλιάδες Κούρδους από το Κιρκούκ και έφερε στη θέση τους Αραβες εποίκους για να αλλοιώσει τη σύνθεση του πληθυσμού.

Υπάρχει πράγματι ένα θέμα ποιος δικαιούται να είναι κάτοικος Κιρκούκ.

Εδώ ζουν δίπλα δίπλα Κούρδοι, Αραβες, Τουρκμένοι, Ασσύριοι, αλλά συνταγματικά, σύμφωνα με το άρθρο 140, πρέπει να γίνει πρώτα απογραφή και μετά τοπικό δημοψήφισμα για να αποφασίσουν οι κάτοικοι αν θέλουν να είναι πολίτες του Ιράκ ή του Κουρδιστάν.

Αυτό πρέπει να γίνει. Η απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί με τη βία, με τα όπλα. Ομως σε όλες τις εκλογές που έγιναν εδώ, την απόλυτη πλειοψηφία την πήραν οι Κούρδοι.

Τώρα στη Βαγδάτη ψάχνουν δικαιολογία για να επέμβουν στο Κιρκούκ. Εμείς δεν θα το επιτρέψουμε».

Φύγαμε από το φιλόξενο σπίτι του Σουάνι και περιπλανηθήκαμε λίγο ακόμη στην πόλη.

Προσπαθήσαμε να φτάσουμε στο κυβερνείο, όπου ο Κούρδος εκλεγμένος κυβερνήτης, Καρέμ Ναϊμαλντίν, καθαιρέθηκε πρόσφατα με απόφαση της ιρακινής Βουλής γιατί εφάρμοσε την απόφαση του -επίσης εκλεγμένου- τοπικού συμβουλίου να επιτρέψει τη συμμετοχή του Κιρκούκ στο κουρδικό δημοψήφισμα.

Το κυβερνείο ήταν μέσα σε έναν αχανή χώρο, ζωσμένο με πάνοπλους φρουρούς και βαριά όπλα.

Μετά από μεγάλη δυσκολία, παίρνοντας δρόμους που έβγαζαν σε αδιέξοδα και άλλους που ήταν φραγμένοι με τσιμεντένιους ογκόλιθους, φτάσαμε σε μία πύλη όπου δεν μπορούσαμε να προσεγγίσουμε το κεντρικό κτίριο.

Εγκαταλείψαμε την προσπάθεια και πήραμε τον δρόμο της επιστροφής. Πίσω ακριβώς από τον περίβολο ήταν τα γραφεία σιιτικής οργάνωσης. Η διπλανή γειτονιά ήταν άδεια από κατοίκους.

Τα σπίτια, κλειδωμένα, ανήκαν σε αξιωματούχους του κόμματος Μπάαθ που εγκατέλειψαν την πόλη. Κάποιοι ίσως να βρίσκονται λίγα χιλιόμετρα μακριά, στα χαρακώματα του «Ισλαμικού κράτους».

Πολύ κοντά επίσης βρίσκονται και τα άτυπα σύνορα που χωρίζουν τους πεσμεργκά από τις σιιτικές πολιτοφυλακές.

Οταν φτάσαμε στο Ερμπίλ, ο κόσμος ακόμα πανηγύριζε. Ομως τίποτα δεν έχει τελειώσει. Μάλλον, πιο σωστά, όλα αρχίζουν τώρα.