Το βιβλίο του Φίλιπ Κ. Ντικ «Το ηλεκτρικό πρόβατο» γράφτηκε σχεδόν 50 χρόνια πριν, το σημαδιακό, από πολλές απόψεις, έτος 1968. Σε αυτό βασίζεται η ταινία «Blade Runner» του Ρίντλεϊ Σκοτ (γυρισμένη το 1982) και η συνέχειά της, «Blade Runner 2049» του Ντενί Βιλνέβ, που προβάλλεται τώρα στους κινηματογράφους.
Το βιβλίο θεωρείται ένα από τα κορυφαία δείγματα επιστημονικής φαντασίας, αναδεικνύοντας καίρια οντολογικά και υπαρξιακά ερωτήματα, ηθικά και γνωσιολογικά διλήμματα για τη σχέση πραγματικού και πλασματικού, όντος και ομοιώματος, βιολογικού και κατασκευασμένου, ανθρώπινου και μη ανθρώπινου.
Στη νεοκαφκική υπερπραγματικότητα που κατασκευάζει ο Ντικ, τα όρια και οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε όλα αυτά παραμένουν θολά, αδιευκρίνιστα, τελούν υπό συνεχή αμφισβήτηση και βίαιες ανατροπές. Οι αναμνήσεις μπορεί να είναι τεχνητά εμφυτευμένες, τα πιθανά σημεία αναφοράς καλύπτονται από μια άφατη, μεταπυρηνική γκρίζα σκόνη, ολόκληρος ο κόσμος, ακολουθώντας τους αναπόδραστους εντροπικούς κανόνες, αποσυντίθεται με ταχείς ρυθμούς και καταρρέει («σαβουροποιείται», όπως το θέλει ο Ντικ).
Αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου στάθηκε ο προβληματισμός, αν όχι ο θυμός, που προκάλεσε στον συγγραφέα η ανάγνωση του ημερολογίου ενός άνδρα των Ες Ες, ο οποίος κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε τοποθετηθεί στη Βαρσοβία.
Σε κάποια σελίδα του, καταγράφει το παράπονό του ότι δεν μπορεί να κοιμηθεί από τις φωνές των πεινασμένων παιδιών. Σοκαρισμένος από τη φράση αυτή, ο Ντικ σκέφτηκε ότι δεν μπορεί να είναι ανθρώπινο το να ενοχλείται κάποιος από τις φωνές λιμοκτονούντων παιδιών και συμπέρανε ότι στο ανθρώπινο είδος υπάρχει μια διακλάδωση ανάμεσα στο ανθρώπινο και σε αυτό που μιμείται το ανθρώπινο.
Η μίμηση της ανθρώπινης υπόστασης, η φυλάκιση του μετανεωτερικού ανθρώπου σε ένα κόσμο ομοιωμάτων, η επικυριαρχία του αντικειμένου σε βάρος της αυτονομίας και της συγκρότησης του υποκειμένου είναι κεντρικές θέσεις στο έργο του φιλόσοφου και κοινωνιολόγου Ζαν Μποντριγιάρ, ο οποίος μάλιστα υιοθέτησε ως όρο και ως έννοια τη λέξη «simulacra» (ομοιώματα), που αποτελεί τίτλο ενός άλλου βιβλίου του Ντικ («The simulacra» του 1966).
Ο Μποντριγιάρ οδηγήθηκε στις έννοιες των ομοιωμάτων και της υπερπραγματικότητας, μιας πραγματικότητας προσομοιωμένης, ώστε να καθίσταται πιο «πραγματική» από την πραγματικότητα. Αλλά, όπως σημείωνε ο Ντικ στο δοκίμιό του «Πώς να κατασκευάζετε ένα σύμπαν που δεν θα καταστραφεί δυο μέρες αργότερα»: η απομίμηση της πραγματικότητας θα δημιουργήσει απομιμήσεις ανθρώπων. Ή, απομιμήσεις ανθρώπων θα δημιουργήσουν απομιμήσεις της πραγματικότητας και θα τις πουλήσουν σε άλλους ανθρώπους, μετατρέποντάς τους σε πλαστογραφίες του εαυτού τους.
* (Ph.D.)2, επίκουρος καθηγητής Ιατρικής Φυσικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης