«Τρία χρόνια στην κονσέρβα», γράφει ο υπέρτιτλος στο εξώφυλλο του νέου τεύχους του Charlie Hebdo. «Το ημερολόγιο του “Ισλαμικού Κράτους”; Δώσαμε», λέει πίσω από τη σιδερένια πόρτα ένας εργαζόμενος του περιοδικού Πώς μπορείς να γράφεις, να σκιτσάρεις, να δουλεύεις σε ένα χώρο που μοιάζει με πολεμικό καταφύγιο, ο οποίος είναι στη κυριολεξία έτσι; Που σου θυμίζει κάθε μέρα, κάθε στιγμή, κάθε κλάσμα του δευτερολέπτου ότι απειλείται η ζωή σου;
Λες ότι δεν το βάζεις κάτω, λες ότι για το γαμώτο της ιστορίας, για όσους δεν είναι πια εδώ, θα συνεχίσεις να γελάς, να ειρωνεύεσαι, να ζεις. Αλλά να, δεν είναι μόνο οι αναμνήσεις, είναι και τα μηνύματα στην ιστοσελίδα μας και στους προσωπικούς λογαριασμούς στο Twitter.
Αυτά που σου λένε ότι θα έρθουν άλλοι, σύντομα, να τελειώσουν τη δουλειά τον αδερφών Κουασί.
Δεν είναι ένα ή δυο. Δεν είναι μία η δυο φορές. Είναι πολλά και είναι καθημερινά. Εκεί μπαίνεις σε σκέψεις. Γιατί;
Γιατί έπειτα από τρία χρόνια, έπειτα από 12 νεκρούς, ένα ΜΜΕ μίας δημοκρατικής χωράς λαμβάνει ακόμη τέτοια μηνύματα;
Γιατί στον 21ο αιώνα δημοσιογράφοι μιας ευρωπαϊκής χώρας, και μάλιστα όλο και πιο πολλοί, ζουν υπό την απειλή θανάτου, επειδή έκαναν τη δουλειά τους όπως θεωρούν ότι πρέπει να την κάνουν;
Διαφωνείς; Εχεις το δικαίωμα. Μην αγοράζεις την εφημερίδα, γράψε κάπου την αντίθετη γνώμη σου, κάνε δικά σου σκίτσα, όπως έκανε και η βασίλισσα της Ιορδανίας όταν διαφώνησε με το σκίτσο του Ρις για τον μικρό Αϊλάν.
Κινήσου δικαστικά, η Δημοκρατία σού δίνει και το δικαίωμα και την ευκαιρία και δεν είναι λίγοι αυτοί που το επιχείρησαν.
Αλλες φορές κερδίσαμε, άλλες χάσαμε. Ετσι γίνεται διάλογος. Ο καθένας μπορεί να παρουσιάσει τα επιχειρήματά του, αν έχει, και η Δικαιοσύνη αποφασίζει.
Οταν όμως σκοτώνεις τον άλλο, πού είναι ο διάλογος; Πού είναι τα επιχειρήματά σου;Σκοτώνεις επειδή δεν ήθελες να ακούσεις τον άλλο, μήπως και έχει δίκιο; Μήπως και ταρακουνήσει τα πιστεύω σου;
Μα τότε, αν τα δικά σου επιχειρήματα δεν μπορούν να ξεπεράσουν τα δικά μου, πάει να πει ότι τελικά έχει ήδη χάσει τη μάχη του διαλόγου.
Kαι τι σου μένει αν δεν δέχεσαι την ήττα σου; Τίποτα, μόνο να κάνεις τον άλλο να σιωπήσει, όπως και έγινε.
Αυτός ο διάλογος έχει και μία άλλη ονομασία: ελευθερία του Τύπου, βασική αρχή τις Δημοκρατίας. Αλλοι μάλιστα ονομάζουν τον Τύπο τέταρτη εξουσία.
Χωρίς ελευθερία του Τύπου δεν υπάρχει Δημοκρατία, χωρίς αυτή το γνωστό ελληνικό σύνθημα «Αλήτες, ρουφιάνοι, δημοσιογράφοι» αποκτά όλη του τη σημασία.
Εμείς στο Charlie Hebdo λέμε τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη. Το κάνουμε με κέφι, με γέλιο, ακόμη και τώρα. Αλλοι το κάνουν με σκίτσα, άλλοι με τις λέξεις, λίγοι και με τα δυο.
Ο Charb ήταν ένας από αυτούς. Σκίτσαρε τα απίστευτα κίτρινα ανθρωπάκια που έλεγαν τις αλήθειες, που συχνά δεν θέλεις να ακούσεις, με το καυστικό του χιούμορ, αλλά έγραφε και βιβλία, τα γνωστά Fatwa του Charb – αυτό και αν είναι χιούμορ.
Πέθανε όρθιος με το μολύβι στο χέρι του, πιθανόν και με το «κωλοδάκτυλό» του υψωμένο.
Λίγα χρόνια πριν, όταν είχαν κάψει πρώτη φορά την εφημερίδα, είχε βγει από τα γραφεία -που ακόμη «κάπνιζαν»- με το φύλλο της εφημερίδας με το σκίτσο του Μωάμεθ, που είχε εξοργίσει ορισμένους φανατικούς πιστούς. Δεν το έβαλε κάτω, ούτε και αυτοί που επέζησαν, αν και η ζωή τους έχει γίνει κόλαση όσο δεν μπορείτε να φανταστείτε.
Πολλοί ζουν υπό 24ωρη προστασία, περιτριγυρισμένοι από αστυνόμους βαριά οπλισμένους, ακόμη και στις πιο ιδιαίτερες οικογενειακές στιγμές ή σε διακοπές.
Αντε να πεις στον άνθρωπό σου «σ’ αγαπώ μωρό μου» με πέντε μπάτσους δίπλα να φυλάνε, όσο διακριτικοί και να ‘ναι, που δεν είναι, διότι δεν είναι η δουλειά τους να είναι διακριτικοί.
Και στο κάτω-κάτω της γραφής, το τομάρι τους παίζουν κορόνα-γράμματα για τα «πιστεύω» άλλων, με τα οποία πιθανόν όχι μόνο δεν συμφωνούν, αλλά και διαφωνούν.
Εχουν τα κότσια να το κάνουν γιατί, μαζί με τους δημοσιογράφους υπό την απειλή θανάτου, είναι και αυτοί κινούμενοι στόχοι. Αντε να προγραμματίσεις κοινωνική έξοδο με τεθωρακισμένα αυτοκίνητα, χώρια ότι στο εστιατόριο μόνος/η στη τουαλέτα δεν πας.
Η καθημερινότητα είναι Γολγοθάς.
Και εδώ ξεσπά η οργή διότι, μετά από όλα αυτά, στο Charlie Hebdo δεν έχουμε μόνο να αντιμετωπίσουμε τους δηλωμένους εχθρούς, αλλά και το τσούρμο των «ναι, συμπαραστέκομαι στο Charlie, αλλά… ».
Είναι σαν να λες «κακώς τη βίασαν, αλλά… ».
Δεν υπάρχει αλλά, υπάρχει μια απαραβίαστη ελευθερία του Τύπου, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος στη βλασφημία.
Ο νόμος, τουλάχιστον στη Γαλλία, δίνει το δικαίωμα στην ελεύθερη κριτική των ιδεών και των θρησκευτικών πρακτικών.
Οχι όμως των πιστών. Εκεί είναι η διαφορά και είναι δυσκολοχώνευτο να πρέπει, ακόμη και τώρα, έπειτα από τόσους νεκρούς, μετά από τόσους τραυματισμένους -από τους οποίους πολλοί έχουν ακόμη βαριές αναπηρίες- να πρέπει να κάτσεις να εξηγείς τι θα πει σάτιρα, τι είναι σατιρικό σκίτσο, τι είναι ελευθερία του Τύπου, τι είναι Δημοκρατία, τι είναι κοσμικό κράτος.
Το να λες «είμαι Charlie», το περιβόητο «Je suis Charlie» δεν πάει να πει ότι συμφωνείς με το τι γράφεται στο Charlie, αλλά ότι είσαι οπαδός αυτής της ελευθερίας της υπέρβασης.
Και όχι μόνο. Για μένα είναι και μια ώθηση για ζωή έναντι του κάθε φασισμού -πολιτικού, θρησκευτικού και κοινωνικού- είναι μία στάση ζωής έναντι στον καθωσπρεπισμό, στο περιβόητο politically correct («πολιτικά ορθό») που μας παραλύει κάθε μέρα περισσότερο, είναι μία μάχη για μία κοσμική κοινωνία.
Εδώ απέχουμε πολύ από τη νίκη, αλλά συνεχίζουμε, με όποιο κόστος.
*συντάκτρια Charlie Hebdo
