Ρεπορτάζ: Αντώνης Ρηγόπουλος

Τη στιγμή που η διεθνής κοινότητα «πυροβολεί» τον αμερικανό πρόεδρο για την απόφασή του να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, οι Άγιοι Τόποι γίνονται το σκηνικό μιας σκληρής κόντρας, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται το Ορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων.

Σύμφωνα με τα μεγαλύτερα διεθνή μέσα ενημέρωσης το Ορθόδοξο Πατριαρχείο, ο δεύτερος μεγαλύτερος ιδιοκτήτης γης στο Ισραήλ(στην πρώτη θέση βρίσκεται το ίδιο το ισραηλινό κράτος), κατηγορείται ότι ξεπουλάει τεράστιο μέρος της περιουσίας του σε ισραηλινούς εποίκους, δίνοντας πρακτικά στο Ισραήλ τη δυνατότητα να κυριαρχήσει παράνομα σε ακόμη μεγαλύτερο μέρος των παλαιστινιακών εδαφών.

Αντιδρώντας, Άραβες Χριστιανοί Ορθόδοξοι προπηλάκισαν τον Πατριάρχη Θεόφιλο Γ’ πετώντας του αβγά και παπούτσια, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Βηθλεέμ, ενώ οι κινήσεις με σκοπό την καθαίρεσή του, στα πρότυπα της καθαίρεσης του προκατόχου του Ειρηναίου Α‘ το 2005, πληθαίνουν.

Σε off shore Ισραηλινών η πώληση των εδαφών

Σύμφωνα με την ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, το Πατριαρχείο εδώ και πολλά χρόνια πουλάει σε χαμηλές τιμές την περιουσία που έχει στην κατοχή του σε διάφορα μέρη της χώρας. Οι αγοραστές είναι υπεράκτιες εταιρείες που ελέγχονται από Ισραηλινούς.

H εφημερίδα The Times of Israel χαρακτηρίζει την υπόθεση ως ένα «βυζαντινό χρονογράφημα που εμπλέκει θρησκείες, κυβερνήσεις και αγοραπωλησίες ακινήτων» και το ρεπορτάζ της ταιριάζει απόλυτα στην περιγραφή αυτή.

Σύμφωνα με την εφημερίδα, δύο συμφωνίες αγοραπωλησιών του 2011 και του 2016 μεταξύ του Πατριαρχείου και μιας ομάδας εταιριών, του απέφερε περίπου 32.4 εκατ. δολάρια. Οι συγκεκριμένες πωλήσεις συμπεριλαμβάνουν 200 οικοδομικά τετράγωνα στην οικονομικά εύρωστη γειτονιά Talbieh.

Οι προηγούμενες παραχωρήσεις των περιοχών αυτών στο ισραηλινό κράτος που συνήθως είχαν διάρκεια 99 ετών, «λήγουν» σε περίπου 30 χρόνια, γεγονός που αυξάνει το πολιτικό και νομικό ενδιαφέρον των πωλήσεών τους. Όταν οι παραχωρήσεις λήξουν οι περιοχές αυτές θα περάσουν στην κυριότητα των νέων ιδιοκτητών με τους κατοίκους να βλέπουν την αξία των περιουσιών τους να καταρρέει ήδη.

Από την πλευρά της η Haaretz φέρνει στο φως μια συμφωνία 3.3 εκατ. δολαρίων για την πώληση μιας περιοχής 240 διαμερισμάτων και ενός εμπορικού κέντρου το 2012. Αγοράστρια η εταιρία Kronti Investments με έδρα τις Παρθένες Νήσους.

Η δραστηριότητα του Πατριαρχείου πάντως εκτείνεται και πέρα από την Ιερουσαλήμ, εγείροντας βαθύτερα ζητήματα καθώς ένα βαθμό επηρεάζει και την εξέλιξη των διαφορών μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. «Κάθε πώληση που γίνεται είτε στη Δυτική Όχθη, είτε στην Ανατολική Ιερουσαλήμ είναι πολιτικό ζήτημα για τους Παλαιστίνιους γιατί σημαίνει εποικισμό», εξηγεί μιλώντας στο altsantiri.gr ο αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Σωτήρης Ρούσσος.

Η Haaretz αποκαλύπτει επίσης την πώληση ενός μεγάλου μέρους του εθνικού πάρκου στην Παράλιο Καισάρεια στο οποίο περιλαμβάνεται και ένα ρωμαϊκό αμφιθέατρο. Η πώληση έγινε το 2015, με το Πατριαρχείο να αποκομίζει 1 εκατ. δολάρια. Αγοράστρια ήταν η εταιρία Senet Ventures Inc. με έδρα τον Άγιο Βικέντιο και τις Γρεναδίνες, ενώ οι ιδιοκτήτες διαμερισμάτων και καταστημάτων, Ισραηλινοί και Άραβες,βρίσκονται σε απόγνωση αφού μόλις η συναλλαγή έγινε γνωστή, είδαν την αξία των περιουσιών τους να «βουτάει» κατά 60%.

Τέλος, η Haaretz φέρνει στο φως μια ακόμη συμφωνία που χρονολογείται στο 2013 και αφορά μια εμπορική περιοχή της Ιερουσαλήμ. Mια ακόμη εταιρία με έδρα τις Γρεναδίνες, η Bona Trading Ltd. έγινε κάτοχος της περιοχής πληρώνοντας 1,5 εκατ. δολάρια.

Η υπόθεση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο ύστερα από την αποκάλυψη του Channel 2 του Ισραήλ, σύμφωνα με το οποίο, σε κάποιες από τις παραπάνω αγοραπωλησίες εμπλέκεται ο Σλόμο Ντέρι, αδελφός του υπουργού Εσωτερικών και αρχηγού του κόμματος Shas, Αριέχ Ντέρι. Ο ίδιος πάντως, υποστήριξε ότι δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων που να απορρέει από την αγοραπωλησία.

Τόσο ισραηλινά, όσο και τα διεθνή ΜΜΕ πάντως, κάνουν λόγο για αρκετές ακόμη συμφωνίες που δεν έχουν διερευνηθεί σε βάθος.

H ισραηλινή Βουλή (Κνεσέτ) χτισμένη σε εδάφη που ανήκουν στο Ορθόδοξο Πατριαρχείο της Ιερουσαλήμ

Αντιδρούν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι

Αρκετοί ίσως να θυμούνται την περίπτωση του έκπτωτου πατριάρχη Ειρηναίου Α’ το 2005, ο οποίος αποπέμφθηκε μέσα σε κλίμα τεράστιας έντασης με αφορμή την πώληση δύο κτηρίων σε μια από τις τουριστικότερες περιοχές της Ιερουσαλήμ, την Πύλη Jaffa στη δεξιά εθνικιστική Εβραϊκή οργάνωση Ateret Hakohanim.

Ο νέος Πατριάρχης Θεόφιλος ο Γ’ διεξάγει πολύπλευρο δικαστικό αλλά και πολιτικό αγώνα κατά της εκτέλεσης των πωλήσεων του Ειρηναίου. Σε μια προσπάθεια «διεθνοποίησης» του ζητήματος, και λίγο πριν η υπόθεση φτάσει στο Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ, ο Θεόφιλος συναντήθηκε με θρησκευτικούς και πολιτικούς ηγέτες, σε όλο τον κόσμο. Συγκεκριμένα με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, τον Πάπα Φραγκίσκο, τον Βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα Β’, τον Πρίγκηπα Κάρολο της Αγγλίας, τον Αρχιεπίσκοπο του Κάντερμπερι Τζάστιν Ουέλμπι και τον Αρχιεπίσκοπο Ουέστμινστερ καρδηνάλιο Βίνσεντ Νίκολς.

Παράλληλα, προσπαθώντας να κάνει το θέμα γνωστότερο σε ευρύτερη βάση, τον Νοέμβριο του 2017 δημοσίευσε video όπου ο ίδιος εξηγεί το ζήτημα στα αγγλικά ενώ τον Ιανουάριο του 2018 δημοσίευσε άρθρο του στην εφημερίδα Guardian.

Ωστόσο, οι αγοραπωλησίες που καταγγέλλονται τα τελευταία χρόνια και πάνω στις οποίες βασίζονται οι σφοδρές αντιδράσεις των χριστιανικών και μουσουλμανικών πληθυσμών της περιοχής δεν είναι μόνο εκείνες του Ειρηναίου, αλλά και  εκείνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια κάτω από τη διοίκηση του Θεόφιλου. Μάλιστα ο κ. Μπαλτζώης υποστηρίζει ότι οι αγοραπωλησίες που εκθρόνισαν τον Ειρηναίο το 2005 ήταν «μικρότερης έκτασης σκάνδαλο», από το σημερινό.

Εκατοντάδες Άραβες, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, που βλέπουν τις περιουσίες τους να περνούν μαζικά στα χέρια ακραίων ισραηλινών, «υποδέχτηκαν» τον Θεόφιλο στη Βηθλεέμ, πετώντας του αβγά και παπούτσια κατά την επίσκεψή του για τον εορτασμό των Χριστουγέννων κατά το παλαιό ημερολόγιο.

Οι εικόνες των αντιδράσεων έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου μέσα από θεμελιώδη διεθνή ΜΜΕ όπως η Washington Post, το Al Jazeera, το Russia Today και πολλά άλλα.

Πλέον, μεγάλες μερίδες των ορθόδοξων χριστιανικών πληθυσμών της περιοχής, που όμως δεν φαίνεται να αποτελούν και την πλειοψηφία, χαρακτηρίζουν «προδότη», «διεφθαρμένο» και «συνεργάτη των Ισραηλινών» τον Θεόφιλο, ενώ μέσω συχνών διαδηλώσεων, επιστολών και δηλώσεων σε ΜΜΕ, τον καλούν σε παραίτηση και ζητούν τον «τερματισμό της ελληνικής κατοχής» του Ορθόδοξου Πατριαρχείου της Ιερουσαλήμ και την «αραβοποίησή» του.

Οι… «παροικούντες την Ιερουσαλήμ», μάλιστα, γνωρίζουν ότι μέσα στο 2017 συναντήθηκαν στη Βηθλεέμ εκατοντάδες Παλαιστίνιοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί από το Ισραήλ και τη Δυτική Όχθη και την Ιορδανία για να συζητήσουν το θέμα των μαζικών πωλήσεων αλλά και τις κινήσεις τους με σκοπό την εκθρόνηση του Θεόφιλου και την αραβοποίηση του Πατριαρχείου. Στη συζήτηση συμμετείχε τόσο αξιωματούχος της Φατάχ, όσο και Ορθόδοξος Επίσκοπος που έχει εκφραστεί εναντίον του Θεόφιλου.

Σε συνέχεια όλων αυτών, ασκούνται έντονες πιέσεις προς την ιορδανική κυβέρνηση, αλλά και την Παλαιστινιακή Αρχή να ανακηρύξουν την παύση της αναγνώρισης του Πατριάρχη. Όπως αναφέρεται, 112 Ιορδανοί βουλευτές έχουν υπογράψει και στείλει διαμαρτυρία προς τον Ιορδανό Πρωθυπουργό αιτούμενοι την παύση της αναγνώρισης.

Ξετυλίγοντας το κουβάρι

Μιλώντας στο altsantiri.gr ο Σωτήρης Ρούσσος, αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (ΚΕΜΜΙΣ), εξηγεί ότι «το Ορθόδοξο Πατριαρχείο της Ιερουσαλήμ πρέπει να ισορροπήσει απέναντι σε τρεις πολιτικές δυνάμεις: το Ισραήλ, την Παλαιστινιακή Αρχή και την Ιορδανία». Αξίζει να υπενθυμίσουμε εδώ, ότι σύμφωνα με το status quo, η αναγνώριση του Πατριάρχη Ιεροσολύμων από τις τρεις αυτές περιφερειακές δυνάμεις, είναι απαραίτητη για την παραμονή του στη θέση αυτή.

Σε ό,τι αφορά τις έντονες αντιδράσεις των ορθόδοξων Αράβων, αυτές δεν είναι αδικαιολόγητες. Ο επιστημονικός υπεύθυνος του ΚΕΜΜΙΣ σημειώνει ότι δεν είναι παράλογη η δυσφορία του ορθόδοξου αραβόφωνου ποιμνίου που ζει τόσο εντός, όσο και εκτός της δικαιοδοσίας του Ισραήλ. Όπως εξηγεί, «το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που παίρνει το Πατριαρχείο από τις πωλήσεις δεν πηγαίνουν στην κοινότητα. Δεν είναι ανάλογες οι προσφορές ως προς το ποίμνιο, όπως είναι π.χ. της Καθολικής Εκκλησίας και άλλων εκκλησιών. Δεν φτιάχνουν δηλαδή σχολεία, νοσοκομεία, τεχνικές σχολές για τους Παλαιστίνιους».

Ωστόσο, ο κ. Ρούσσος τονίζει ότι οι απόψεις περί αραβοποίησης του Πατριαρχείου, που εκφράζονται από μερίδες του κλήρου και του ποιμνίου, ακόμα και στην απίθανη περίπτωση που αυτή γινόταν στα πρότυπα διαρχίας του καθολικού Λατινικού Πατριαρχείου, θα έθετε σε αμφισβήτηση το status quo της περιοχής. «Δεν μπορεί να γίνει κάποια αλλαγή και αραβοποίηση αυτή τη στιγμή γιατί αυτό θα έθετε εκ νέου τη συζήτηση για τους όρους του status quo των Ιεροσολύμων, πράγμα που κανείς δεν θέλει», σημειώνει ο κ. Ρούσσος.

Από την πλευρά του, ο Αντιστράτηγος (ε.α.) και πρώην ΑΚΑΜ Τελ Αβίβ Ιωάννης Μπαλτζώης, σε εκτενές άρθρο του στην ιστοσελίδα mignatiou.com τονίζει ότι «το θέμα είναι πολύ σοβαρό και άπτεται των εθνικών μας θεμάτων». «Ο Πατριάρχης Θεόφιλος Γ’, δεν είχε εκτιμήσει τους κινδύνους των ενεργειών του, καθόσον είναι βέβαιο ότι γνωρίζει το γεγονός, ότι η πώληση περιουσίας αποτελεί “κόκκινο πανί” για τους Άραβες (Παλαιστινίους και Ιορδανούς) Ορθοδόξους Χριστιανούς». ,

«Θα έπρεπε ο Πατριάρχης να γνωρίζει, ότι η πώληση περιουσίας τροφοδοτεί με νερό το μύλο του Παλαιστινιακού εθνικισμού, με τελικό σκοπό την ανάληψη της ηγεσίας του Πατριαρχείου από Άραβες χριστιανούς, όπως έγινε με το Πατριαρχείο Αντιοχείας», συμπληρώνει ο κ. Μπαλτζώης.

*Το altsantiri.gr επικοινώνησε με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, το οποίο όμως δεν παραχώρησε κάποιο σχόλιο σχετικά με το ζήτημα.

Πηγές: Washington Post, Haaretz, Al Jazeera, The Guardian, Times of Israel, The Independent, NPR, Russia Today, mignatiou.com