08.02.2018, 20:54 | εφσυν
Σε προηγούμενο σημείωμά μου με τίτλο «Τα κόμματα και οι άνθρωποι» (βλ. Εφ.Συν. 15/01/2018) υποστήριζα ότι «αν ο κομματικός οργανισμός προσπαθεί να συνθλίψει τον άνθρωπο είναι πιο χρήσιμο στην κοινωνία να δράσει, όσο αυτό είναι δυνατό, έξω από το κόμμα».
Οσο αυτό είναι δυνατό… Για το εύρος αυτών των δυνατοτήτων δεν μπορούμε να έχουμε πολλές αυταπάτες: σε μια κοινωνία όπου τα μέσα έκφρασης και επικοινωνίας ελέγχονται από ισχυρά οικονομικά, εκδοτικά, πολιτικά κέντρα (συχνά εργαλεία οικονομικών συμφερόντων), οι δυνατότητες είναι πολύ περιορισμένες.
Πριν από μερικά χρόνια θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε την έπαρση ορισμένων διανοουμένων που πίστευαν πως θα επηρεάσουν πολιτικά, βάζοντας τον εαυτό τους υπεράνω των κομμάτων ή, ως αξιόπιστοι διαιτητές, ανάμεσα σε αντίπαλα στρατόπεδα ή (αλαζονική διανοουμενίστικη επινόηση) να δρουν στο ένα και στο άλλο γήπεδο, χωρίς να ταυτίζονται ούτε με το ένα ούτε με το άλλο∙ σήμερα μια τέτοια αξίωση διαψεύστηκε από την εξέλιξη της κοινωνικής και πολιτικής ζωής.
Ωστόσο, αν αυτό που θέλει να πει ο διανοούμενος δεν είναι μόνο απόρροια μιας προσωπικής παραξενιάς, αν ανταποκρίνεται σε ζωτικές ανάγκες της κοινωνίας, ευρύτατα διαδεδομένες μέσα στις μάζες, θα καταλήξει με το να βρει τρόπο για να το πει: κι αν αυτές οι ανάγκες, όσο κι αν έχουν συνθλιβεί, και καταλήγουν στο να εκραγούν, αυτός θα μπορέσει να ενώσει τη φωνή του με εκείνη άλλων πολλών και να επηρεάσει με αυτό τον τρόπο τη στάση των κομμάτων.
Ολα αυτά που εδώ και χρόνια αλλάζουν στην ελληνική πολιτική ζωή, δεν αλλάζουν εξαιτίας εσωτερικών διεργασιών των κομμάτων, αλλά μάλλον τα κόμματα αλλάζουν κάτω από την πίεση εξωτερικών παραγόντων, όπως των λαϊκών κινητοποιήσεων, που δεν έχουν ακόμη εξανεμιστεί.
Τελικά, αν είναι γελοία η απαίτηση των διανοουμένων να καθοδηγήσουν την πολιτική, είναι εξίσου αληθές ότι η πολιτική ζωή των κομμάτων δεν αφομοιώνει ούτε ελέγχει ούτε αφουγκράζεται τη ζωή της κοινωνίας: αν η απαίτηση υπάρχει, σημαίνει ότι, πέρα από την έπαρση των διανοουμένων, υπάρχει ακόμη και μια έπαρση των πολιτικών. Η κοινωνική σφαίρα, που διαφεύγει από την πολιτική των κομμάτων, είναι τώρα ευρύτατη, σύμφωνα και με τις καταστάσεις.
Σ’ αυτή τη σφαίρα ο ανένταχτος διανοούμενος μπορεί να προσφέρει στην κοινωνία και να την οδηγήσει ακόμη, χωρίς αλαζονεία, χωρίς να φουσκώσει ανόητα τη λειτουργία του και τις δυνάμεις του, μια πολιτική πράξη πιο σωστή, πιο ζωντανή, πιο αποτελεσματική από εκείνη που θα είχε στον χώρο ενός κόμματος. Μ’ αυτή την έννοια και μέσα σ’ αυτά τα όρια, η αποχή από την ενεργό πολιτική μπορεί να γίνει αποδεκτή, και σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και αναγκαία.
* ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ
