Ο φυσικός άνθρωπος, εκτός από τη βιολογική του μάνα, είχε πάντα και άλλες δυο «μάνες» που τον έφεραν σαν είδος ως εδώ. Τη φύση και τα οικοσυστήματά της τα οποία τον τρέφουν, τον ντύνουν και του προσφέρουν καταφύγιο και κατοικία, και την ανθρώπινη ομάδα-κοινότητα-κοινωνία, στα πλαίσια της οποίας μπορεί να εξασφαλίσει όχι μόνο την επιβίωση, αλλά και το «ευ ζειν», την ευζωία του.

Όλες αυτές οι μάνες, που αγαπούσε βέβαια με φυσικό τρόπο, επειδή συνδέονταν με κάποιον συγκεκριμένο τόπο στον οποίο ήταν εγκαταστημένος μόνιμα-μετά το στάδιο του περιπλανώμενου συλλέκτη και το πέρασμα στο γεωργικό τρόπο ζωής της ανθρωπότητας- τον έκαναν-από παιδί αλλά και μεγαλώνοντας- να αγαπά με την ίδια φυσική αγάπη και τον συγκεκριμένο αυτόν τόπο. Με αυτήν την έννοια γεννήθηκε ο πρώτος πατριωτισμός που ήταν σε μεγάλο βαθμό φυσικός. Και πατριώτες ήταν αυτοί που υπερασπιζόταν τον τόπο τους, τους οικισμούς τους, τις πολιτιστικές τους συνήθειες, τα έργα και τις κατασκευές τους, τις καλλιέργειες και τις εκτροφές τους, τον τρόπο ζωής τους στα πλαίσια των κοινοτήτων τους κ.λπ., από τυχόν εισβολείς-σφετεριστές της τοπικής πατρίδας.

Στη συνέχεια βέβαια από τις τοπικές κοινότητες ο άνθρωπος πέρασε στις γενικότερες εθνοκοινότητες δημιουργώντας πόλεις-κράτη, βασίλεια και αυτοκρατορίες και έπαψε να είναι φυσικός άνθρωπος ενταγμένος στο φυσικό οικοσύστημα της περιοχής που ζούσε, αποκτώντας και επιγενετικά πολιτισμικά στοιχεία, τα οποία διαμόρφωσαν τους διάφορους ανθρωπολογικούς τύπους, με βασικούς αυτούς των εξουσιαστών και των εξουσιαζομένων. Από κάποια χρονική στιγμή η υπεράσπιση της ιδιαίτερης πατρίδας μετατράπηκε-με αμυντικούς ή επιθετικούς πολέμους-σε υπεράσπιση των συμφερόντων της εξουσιαστικής τάξης σε κάθε μικρό ή μεγάλο κράτος. Και όταν στην νεωτερική εποχή δημιουργήθηκαν τα εθνικά αστικά κράτη με τις αντίστοιχες αγορές και τα εθνικά τους νομίσματα, η έννοια της πατρίδας συνδέθηκε στην ουσία με τον ζωτικό χώρο δραστηριότητας των απρόσωπων κεφαλαίων και των «ανώνυμων» εταιρειών που είχαν την έδρα τους στην πατρίδα.  Στον ανταγωνισμό τους για εξασφάλιση αγορών, οι οικονομικές ελίτ του κάθε εθνικού κράτους έχοντας στα χέρια τους τους ιδεολογικούς μηχανισμούς, καλλιέργησαν και στο φαντασιακό των υπηκόων τους ανταγωνιστικούς εθνικισμούς, εκμεταλλευόμενες το πατριωτικό τους αίσθημα και πολλές φορές τους οδηγούσαν και σε πολέμους. Στην ιστορική περίοδο της νεοτερικότητας στην Ευρώπη-κυρίως-αλλά και αλλού έχουμε τη φαντασιακή δημιουργία ανταγωνιζόμενων εθνικισμών στα πλαίσια των εθνικά δημιουργημένων κρατών όπου επικράτησαν οι αστικές καπιταλιστικές τάξεις.

Στη συνέχεια υπήρξαν «διεθνείς» ή και παγκόσμιες αγορές που δημιουργήθηκαν από διεθνή-πολυεθνικά κεφάλαια και εταιρείες-επιχειρήσεις, στα χέρια υπερεθνικών οικονομικών ελίτ.  Για τις δραστηριότητες αυτών των κεφαλαίων των παγκόσμιων επενδυτών-κύρια χρηματοπιστωτικών-τα εθνικά σύνορα έγιναν εμπόδιο. Το ίδιο και το πατριωτικό ή το εθνικιστικό φαντασιακό των ανθρώπων. Έτσι στο στάδιο της παγκοσμιοποίησης του καπιταλισμού απαιτείται και ένα αντίστοιχο φαντασιακό των ανθρώπων πέρα από εθνικά σύνορα. Το φαντασιακό της κατανάλωσης ήταν αυτό που θα μπορούσε να ενοποιήσει και να ομογενοποιήσει τους ανθρώπους. Για αυτό ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός μετέτρεψε τα πρόσωπα των τοπικών και εθνικών κοινοτήτων σε καταναλωτικά άτομα-ιδιώτες. Δημιούργησε τον ομογενοποιημένο κυρίαρχο ανθρωπολογικό τύπο του καταναλωτή, όπου επικρατούσαν οι καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις και αγορές.

Σήμερα, στην περίοδο της παγκοσμιοποίησης, ο παλιός φυσικός άνθρωπος-πρόσωπο έχει μετατραπεί σε οικονομικό-καταναλωτικό άτομο. Έχει χάσει την επαφή του με τη μάνα φύση και τη μάνα κοινότητα, και τις έχει παραδώσει στις εταιρείες και τις επιχειρήσεις προς εκμετάλλευση, με αντάλλαγμα την φθηνή κατανάλωση των παραγόμενων από αυτές προϊόντων και υπηρεσιών. Έχει χάσει δηλαδή την αγάπη για τον τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Δεν υπερασπίζεται τα κοινά συλλογικά αγαθά, όπως ο καθαρός αέρας, το ποιοτικό νερό, το δάσος, την βιοποικιλότητα κ.λπ., ούτε ενδιαφέρεται για τη διατήρηση ή την επέκταση των κοινωνικών αγαθών, όπως τα δίκτυα ενεργειακού εφοδιασμού, οι δρόμοι, τα λιμάνια ή αεροδρόμια κ.λπ., τα οποία είναι έργα των προηγούμενων και νυν ανθρώπινων κοινοτήτων.

Από αδιαφορία για τα παραπάνω και γενικά από «απο-πατριωτικοποίηση» χαρακτηρίζεται βέβαια μόνο ο κυρίαρχος σημερινός ανθρωπολογικός τύπος. Παράλληλα και ταυτόχρονα με αυτόν όμως υπάρχουν και ανθρωπολογικοί τύποι που δεν έχουν ενστερνισθεί –στον έναν ή στον άλλο βαθμό-τις αξίες και τα κυρίαρχα νοήματα του υπερκαταναλωτικού μοντέλου του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και της «κοσμοπολίτικης» πολιτιστικής ταυτότητας που το συνοδεύει. Χαρακτηρίζονται από παλιότερα νοήματα και αξίες προηγούμενων τρόπων παραγωγής και τρόπων ζωής, αλλά και νέων τρόπων που έχουν δημιουργηθεί ήδη ή είναι υπό δημιουργία.

Υπάρχει ο ανθρωπολογικός τύπος που στρέφεται στο παρελθόν και διακατέχεται από τα προϋπάρχοντα εθνικιστικά ιδεώδη και αντιστέκεται στον κοσμοπολιτισμό με επιστροφή στον φυλετικό ή ρομαντικό εθνικισμό. Μην ξεχνάμε ότι εκτός από τους νεοναζιστές υπάρχουν και τα μη διεθνοποιημένα κεφάλαια σε κάθε χώρα που μη μπορώντας να ανταγωνισθούν τα διεθνοποιημένα ζητούν την επιστροφή στο αντίστοιχο εθνικό κράτος με την προστατευμένη εθνική αγορά, σαν ασπίδα. Η ιδεολογία τους δεν χρειάζεται να ταυτίζεται με τον φασισμό και τον ναζισμό-πράγμα που θα ήταν δύσκολο να επανέλθει στην κοινωνική συνείδηση εκτός από τη συνείδηση μιας μειοψηφίας. Μπορεί να περάσει εύκολα στους «από κάτω» της πατρίδα τους, με το να ντυθεί τον μανδύα του πατριωτικού εθνικισμού και της εθνοκαπηλείας, στηριζόμενη στη ρομαντική αγάπη των «από κάτω» προς την πατρίδα και στην αναβίωση της νοσταλγίας τους για την εθνοκοινότητα.

Υπάρχει όμως και ένας νέος ανθρωπολογικός τύπος που γεννιέται από τις αντιφάσεις του διεθνοποιημένου καπιταλισμού με την πλανητική φύση και τα πλανητικά ή τοπικά οικοσυστήματα τα οποία καταστρέφει χάριν των κερδών. Και επειδή και η επιστροφή στο εθνικό κράτος δεν πρόκειται να σώσει τις φυσικές βάσης της ζωής των νέων γενιών της κάθε πατρίδας, αφού οι καθαρά εθνικές οικονομικές ελίτ έχουν σαν στόχο –και αυτό το έχουν αποδείξει  στο παρελθόν όταν δεν κυριαρχούσε η υπερεθνική ελίτ, αλλά οι τοπικές ελίτ-την υπερεκμετάλλευση των φυσικών και κοινωνικών πόρων της πατρίδας-στους οποίους ανήκει και η εργασία τους-αυτός ο νέος ανθρωπολογικός τύπος κυοφορεί τις αξίες ενός νέου πολιτισμού, μετακαπιταλιστικού, μετααναπτυξιακού, μεταεθνικού. Δημιουργεί ένα νέο αξιακό σύστημα και έναν νέο τρόπο ζωής που θέτει τις βάσεις για μια επιστροφή…προς τα μπρος!  Προς μια πατρίδα που θα περιέχει και θα εξασφαλίζει την αέναη και βιώσιμη αναπαραγωγή των φυσικών και κοινωνικών συστημάτων, ώστε να εξασφαλίζει ταυτόχρονα και την ευζωία των σημερινών και μελλοντικών γενιών των ανθρώπων της, η οποία ευζωία θα στηρίζεται στην επάρκεια των τοπικών πόρων και των συλλογικών κοινών αγαθών των ανθρωποκοινοτήτων της.

Η επιστροφή που απαγγέλλεται είναι μια επιστροφή προς τις δύο μάνες, τη φύση και την κοινότητα, στις οποίες αναφερόμαστε στην αρχή, η οποία δεν θα είναι προς τα πίσω, αλλά… προς τα εμπρός. Οι γιοί και οι κόρες, τα παιδιά και τα εγγόνια της σημερινής γενιάς των ανθρώπων, «θα χρειασθεί, όχι μόνο να παίρνουν από αυτές τις μάνες και να τις εξαντλήσουν, όπως το κάνανε οι μέχρι τώρα γενιές. Θα χρειασθεί να τις φροντίσουν κιόλας, για να μπορούν να υπάρχουν μαζί και στο μέλλον». Και επειδή αυτές οι μάνες όπως είπαμε συνδέονται με την κάθε τοπική πατρίδα, με την κάθε γεωγραφική περιφέρεια που μπορούμε να ονομάσουμε βιοπεριφέρεια, δεν σημαίνει ότι τα τέκνα τους, εμείς οι άνθρωποι δηλαδή, θα πρέπει να τις χωρίζουμε με σύνορα.

Προτείνουμε λοιπόν μια επιστροφή στον νέο πατριωτισμό της υπεράσπισης της ιδιαίτερης πατρίδας από τον σφετερισμό των πολυεθνικών και εθνικών εταιρειών και επενδυτών και όχι στον εθνικισμό του φυλετικού-ρομαντικού έθνους της νεοτερικότητας. Της υπεράσπισης της τοπικής κοινότητας της υπαίθρου και της πόλης αποτελώντας μια χωρική ενότητα, στο δρόμο προς την ομοσπονδία Χωρικών Ενοτήτων  για μια Κοινοπολιτεία Δημοκρατικής Αυτονομίας των Βαλκανίων. Προς τα μπρος… για μια νέα Χάρτα του Ρήγα για τα Βαλκάνια και στην συνέχεια για την Ευρώπη. Προς τα μπρος για μια Νέα Οικουμενικότητα- την Παγκόσμια Κοινότητα των Κοινοτήτων-του μετακαπιταλιστικού πολιτισμού, των Κοινών, της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης, της Άμεσης Δημοκρατίας και του Κοινοτισμού.

Αυτά τα χαρακτηριστικά θα έχει ο πατριωτισμός από δω και πέρα. Το δείχνουν τα τοπικά κινήματα αντίστασης των «από κάτω» σήμερα. Το δείχνουν στη χώρα μας οι «σκουριασμένες» κοινότητες της Χαλκιδικής ενάντια στην καναδική πολυεθνική Eldorado Gold, οι πρωτοβουλίες πολιτών στις τοπικές κοινωνίες ενάντια στην καταστροφή των βουνών μας από τις εγκαταστάσεις ΒΑΠΕ των ντόπιων και ξένων εταιρειών, οι πολίτες ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Ήπειρο, η αυτοδιαχειριζόμενη ΒΙΟΜΕ, οι «σποροκοινότητες» των ντόπιων ποικιλιών όπως ο Αιγίλοπας και το Πελίτι κ.λπ.

Υπάρχει – και θα υπάρξει πιο έντονα στο μέλλον – μια επιστροφή σε έναν πατριωτισμό που είναι από τη φύση του διεθνικός και οικουμενικός. Που είναι ένας πραγματικός ανιδιοτελής Πατριωτισμός και ανοίγει την αγκαλιά του σε κάθε άνθρωπο, κάθε πατρίδας, φυλής, χρώματος ή θρησκείας, γιατί οι σημερινοί «από κάτω» δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα από τα «Κοινά» (Commonς) σε αυτό τον πλανήτη. Κοινή πατρίδα όλων μας είναι η Γαία, αυτός ο μικρός μπλε πλανήτης που ταξιδεύει μοναχικά στο διάστημα χωρίς να υπάρχει όμοιός του δίπλα του, για να μετακομίσουμε, όπως ισχυρίζονται οι νέοι δισεκατομυριούχοι τύπου Μασκ, που ετοιμάζει διαστημικά ταξίδια για τους «σουπερ λίγους» ή κάποιοι άλλοι που πουλάνε «οικόπεδα στον Άρη» για αυτούς που με ευθύνη τους καταστρέφεται η Γη.

—————————————

* Η έννοια της βιοπεριφέρειας: Πρόκειται για μια οικολογική και γεωγραφική ταυτόχρονα περιοχή, που αποτελεί ένα χώρο με κοινές φυσικές και γεωγραφικές συνθήκες, αρκετό για να εξασφαλίζει τους κύκλους της ζωής και των θρεπτικών φυσικών στοιχείων και υλικών, καθώς και την ενσωμάτωση των αποβλήτων, αλλά και κοινές ιστορικές καταβολές και ηθικές αξίες των ανθρώπινων κοινοτήτων της, που της δίνουν μια ταυτότητα. Ένα βασικό κριτήριο για τον γεωγραφικό προσδιορισμό μιας βιοπεριφέρειας είναι οι λεκάνες απορροής των υδάτων, γιατί ο κύκλος του νερού είναι και ο πιο ζωτικός κύκλος για κάθε μορφή ζωής σε μια περιοχή. Έτσι υπάρχουν και βιοπεριφέρειες που σήμερα είναι διασυνοριακές, διχοτομούνται από σύνορα. Τα οικοσυστήματα όμως δεν διαχωρίζονται με σύνορα και οι ανθρώπινες κοινότητες σε αυτές δεν θα έπρεπε, επίσης.