το «σύστημα» που συντηρεί και συντηρείται από σκάνδαλα novartis…

ΠΟΛΛΑ ΕΧΟΥΝ ΓΡΑΦΕΙ για το «σκάνδαλο Novartis», ωστόσο το κρίσιμο ερώτημα είναι το υπόβαθρο του σκανδάλου για να μην περιοριζόμαστε απλώς στα «επιφαινόμενα», αλλά στις αιτίες και την αντιμετώπιση των σκανδάλων. Συνοπτικά θα λέγαμε υπάρχουν «άτυπες» και «θεσμικές» αιτίες. Ειδικότερα:

ΠΡΩΤΟΝ, Η ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΘΕΣΗ πολυεθνικών εταιρειών στην παραγωγή και εμπορία φαρμάκων. Το 2017 οι 20 μεγαλύτερες πολυεθνικές κατείχαν το 53% του κύκλου εργασιών διεθνώς (642 δισ. δολ.), ενώ οι 5 πρώτες, μεταξύ αυτών η Novartis, κατείχαν το 23,2% (278 δισ.). Στην Ελλάδα σε σύνολο 110 φαρμακευτικών εταιρειών Α.Ε. & ΕΠΕ, οι 55 ήταν θυγατρικές πολυεθνικών, ενώ οι 5 πρώτες, μεταξύ αυτών η Novartis, κατείχαν το 35% του κύκλου εργασιών (1,5 δισ. ευρώ) των 50 μεγαλύτερων φαρμακευτικών εταιρειών στην Ελλάδα.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ, Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ των πολυεθνικών ενισχύεται και από θεσμικές ρυθμίσεις. Στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου έχει υπογραφεί η συμφωνία TRIPS, που παρέχει «προστασία πατεντών» 20 χρόνια στα φάρμακα, στην οποία αντιδρούν οι αναπτυσσόμενες χώρες και προσπαθούν μέσω των χωρών BRICS να παρακάμψουν τις πιέσεις των πολυεθνικών. Επίσης, οι πολυεθνικές, προκειμένου να αυξήσουν τα κέρδη τους, εμφανίζουν συνήθως παραδοσιακά φάρμακα ως νέα, «πατεντάροντας» φαρμακευτική κληρονομιά της ανθρωπότητας, όπως οι πολυεθνικές βιοτεχνολογίας (Monsanto) «πατεντάρουν» γενετικό υλικό στη φύση κερδοσκοπώντας στη βιοποικιλότητα του πλανήτη!

ΤΡΙΤΟΝ, Η ΘΕΣΜΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ αποκτά νέα διάσταση με την επίσημη λειτουργία «lobbies» στις ΗΠΑ και Ε.Ε., τα οποία λειτουργούν ως «θερμοκήπια» διαπλοκής και σκανδάλων. Ειδικότερα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Ευρωκοινοβουλίου, εκπρόσωποι πολυεθνικών (μέσω επιχειρηματικών ενώσεων ή ατομικά), έχουν μόνιμες επαφές και προωθούν (με το… αζημίωτο) ρυθμίσεις που εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το 2015 διατέθηκαν πάνω από 40 εκατ. ευρώ (στην πραγματικότητα πολύ περισσότερα).

Μέσω της ένωσης φαρμακευτικών εταιρειών EFPEA, ασκούν πολύμορφη επιρροή στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Ο ρόλος της EFPEA είναι γνωστός στην προώθηση της διατλαντικής Συμφωνίας Ελευθέρου Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ) μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε., που προβλέπει σε όφελος των πολυεθνικών, χαμηλότερα στάνταρ προστασίας καταναλωτών, εργασιακών δικαιωμάτων, δημόσιας υγείας, περιβάλλοντος κ.ά.

ΤΕΤΑΡΤΟΝ, ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ, με κονδύλια βασικά της Ε.Ε. και αξιοποίηση των πορισμάτων κυρίως από φαρμακευτικές εταιρείες. Ειδικότερα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ΙΜΙ 2014-2024 μεταξύ Ε.Ε. και EFPEA (με μορφή ΣΔΙΤ), η Ε.Ε. συμβάλλει με 3,3 δισ., ενώ οι εταιρείες μέσω EFPEA μόλις 1,4 δισ. Ωστόσο, τα πορίσματα θα τα οικειοποιηθούν κυρίως οι εταιρείες.

ΠΕΜΠΤΟΝ, Η ΕΠΩΑΣΗ ΣΚΑΝΔΑΛΩΝ ενισχύεται από το νεοφιλελεύθερο μοντέλο πολιτικής, με την εμπορευματοποίηση φαρμάκων και υγείας, καθώς από το σύστημα συνταγογραφούμενων και μη φαρμάκων, της πολιτικής τιμολόγησης, των χορηγιών προς ιατρικές εταιρείες, γιατρούς για ιατρική ενημέρωση κ.ά. Ολα αυτά δημιουργούν πρόσφορο έδαφος διαπλοκής και σκανδάλων που τελικά έχουν ίδιο στόχο την αύξηση της κερδοφορίας και της ασυδοσίας των φαρμακευτικών εταιρειών.

Το μνημονιακό «σκάνδαλο» σε φάρμακα και Υγεία

Το σκάνδαλο Novartis έφερε στην επιφάνεια όχι μόνο τη διαπλοκή και τη διαφθορά, αλλά το αισχρό σκάνδαλο των Μνημονίων και της Ευρωζωνικής Επιτροπείας. Παρότι δεν είναι ο χώρος για αναλύσεις και στοιχεία, επισημαίνουμε τρία ζητήματα. Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ (2017), η μείωση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, από 6,1 δισ. το 2009 σταδιακά μειώθηκε στα 1,9 δισ. το 2016 και μετά, χωρίς να πλήξει ουσιαστικά την κερδοφορία των εταιρειών, έπληξε βάναυσα τους αγοραστές φαρμάκων, όπου η συμμετοχή τους ανέβηκε από 9% το 2009 σε 25% το 2014 και σήμερα στο 30%, ενώ από την άλλη υποβαθμίστηκε η φαρμακευτική αγωγή.

Ενα δεύτερο είναι ότι τα φάρμακα «πατέντας», είναι στην Ελλάδα κατά 50% περισσότερα απ’ ό,τι στην Ε.Ε. (στο διάστημα 2009-2016 ο αριθμός αυξήθηκε κατά 14%, ενώ στην Ε.Ε. μόλις 3,5%), ενώ από την άλλη τα γενόσημα ήταν κατά 50% λιγότερα από ό,τι στην Ε.Ε. Ενα τρίτο είναι η σκανδαλώδης παρέμβαση της τρόικας στα εισαγόμενα φάρμακα (8 στα 10 είναι εισαγόμενα, ενώ σε Γαλλία, Αγγλία κ.λπ. είναι αντίστροφα), καθώς και η απαίτηση για μείωση των τιμών στα ακριβά εισαγόμενα κατά 33%, ενώ στα εγχώριας παραγωγής «γενόσημα» κατά 67%!

Μπορεί να υπάρξει άλλη πολιτική;

Μια εναλλακτική πολιτική πρέπει να ξεκινά από το ότι φάρμακο και Υγεία δεν αποτελούν εμπορεύματα, αλλά δημόσια αγαθά και είναι υποχρέωση της Πολιτείας προσφοράς τους σε όλους.

Ειδικότερα στο «φάρμακο» χρειάζονται μηχανισμοί δημόσιας παρέμβασης (ίδρυση κρατικής φαρμακοβιομηχανίας και κρατικής φαρμακαποθήκης, αναβάθμιση του ρόλου του ΕΟΦ στον έλεγχο των φαρμάκων και του ΙΦΕΤ στην ιατρική έρευνα και ενημέρωση γιατρών), τιμολογιακή πολιτική με έλεγχο πραγματικού κόστους και ενεργοποίηση Επιτροπής Ανταγωνισμού, ανάπτυξη εγχώριας παραγωγής φαρμάκων, στήριξη εργασιακών δικαιωμάτων, αξιοποίηση διεθνούς συνεργασίας για εισαγωγές φαρμάκων χαμηλότερου κόστους από BRICS, με προδιαγραφές Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας κ.ά.

Ολα αυτά απαιτούν γενικότερη στροφή στις ασκούμενες πολιτικές και δεν αρκεί η καταγγελία των σκανδάλων, αλλά ανατροπή της πολιτικής παραγωγής σκανδάλων!

* δρ Οικονομικών, μέλος Π.Γ. της ΛΑ.Ε.