ενάντια στη νεοφιλελεύθερη μοιρολατρία

Συζητήσαμε πολύ τις τελευταίες μέρες τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης δέκα χρόνια μετά, ωστόσο η συζήτηση αυτή περιορίστηκε κυρίως στο οικονομικό επίπεδο, με την ακραία φτωχοποίηση μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων και στο κοινωνικό επίπεδο με τις καταστροφές που έγιναν στην κοινωνική συνοχή και στις υπηρεσίες προς τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού.

Παραλείψαμε όμως να μιλήσουμε για τις συνέπειες σ’ ένα άλλο επίπεδο –εξίσου, αν όχι σημαντικότερο–, το ψυχολογικό. Εδώ εμπεδώθηκε για τα καλά η μοιρολατρία της νεοφιλελεύθερης σκέψης, ότι δηλαδή τίποτα δεν αλλάζει και πως κάθε αντίσταση είναι μάταιη. Αυτό το αίσθημα οδηγεί αφενός σε παράλυση και παραίτηση, κάτι που βλέπουμε παντού γύρω μας, αλλά και ορισμένους σε μια στάση «γαία πυρί μειχθήτω», η οποία βεβαίως εξυπηρετεί τους δημαγωγούς, τους λαϊκιστές και τους ακροδεξιούς ηγέτες.

Είναι μια στάση που εμπεριέχει ισχυρές δόσεις αυτοκαταστροφής και αντεκδίκησης, κάτι που επιτυγχάνεται μέσω της ανάθεσης στις πιο «διαβολικές» δυνάμεις, αυτές που προορίζονται να διαταράξουν την τάξη των πραγμάτων, έστω και εάν στο τέλος θα οδηγήσουν στην «πτώση» και στη συντριβή. Αυτή ήταν η εμπειρία του Μεσοπολέμου, την οποία ελπίζω να μην ξαναζήσουμε, δεδομένων των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο και όχι μόνο.

Η συντηρητική αντεπανάσταση του σήμερα δεν επικαλείται ένα εξιδανικευμένο παρελθόν και αρχέγονες αγροτικές μυθολογίες, αλλά το μέλλον, την πρόοδο και την επιστήμη όπου τη βολεύει, όπως για παράδειγμα με τα οικονομικά, τα οποία εργαλειοποιεί προκειμένου να αποδείξει με αλχημείες ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι η μόνη οδός της σωτηρίας ενάντια στην ασωτία του κοινωνικού κράτους.

Δισεκατομμύρια διατίθενται στον βωμό αυτής της προπαγάνδας, την οποία διαχέουν με συγκαλυμμένο τρόπο και με το αζημίωτο πανεπιστημιακοί, νομπελίστες, ιδρύματα, ινστιτούτα, θεσμοί και ενσωματωμένα ΜΜΕ.

Ταυτόχρονα, μέσα από τα ίδια κανάλια, επιχειρεί να αποδώσει στον αρχαϊσμό την προοδευτική σκέψη και δράση. Υποστηρίζει ότι η μάχη για τα εργασιακά κεκτημένα, για τα δημόσια αγαθά και για τα εμπεδωμένα δικαιώματα είναι «υπεράσπιση του παλιού» και άρα πάει κόντρα στα συμφέροντα της κοινωνίας. Και αυτό την ίδια ώρα που υπερασπίζεται λυσσαλέα τα πιο ιδιοτελή και αντικοινωνικά συμφέροντα μιας ελάχιστης μειοψηφίας, η οποία ενδύεται την τήβεννο των «άριστων», των «άξιων» και των «πιο ευφυών».

Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί από τη μεταπολεμική γενιά πέρασαν με σχετική ευκολία από τη «μαρξιστική μοιρολατρία» –προϊόν ενός κακοχωνεμένου μαρξισμού– στο στρατόπεδο της «νεοφιλελεύθερης μοιρολατρίας» με γέφυρα έναν κυρίαρχο οικονομισμό, ο οποίος αποϊδεολογικοποιεί και ακυρώνει την πολιτική διάσταση, μέσω μετρήσιμων και «αντικειμενικών» στόχων: ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα, παραγωγικότητα, ελλείμματα, χρέη κ.λπ.

Ο Πιερ Μπουρντιέ λέει ότι πρέπει να εκπονήσουμε ένα σχέδιο για το πέρασμα από την οικονομία του νεοφιλελευθερισμού σε μια οικονομία, «η οποία, θεμελιωμένη στην ανθρώπινη πρωτοβουλία και βούληση, θα λαμβάνει υπόψη στους υπολογισμούς της τα κόστη από την οδύνη και τα κέρδη από την αυτοπραγμάτωση, τα οποία αγνοεί η αυστηρά οικονομική λατρεία της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας».

Η Αριστερά πρέπει να αποποιηθεί την κληρονομιά μιας οικονομίστικης ανάγνωσης των πραγμάτων και να στοχαστεί και να δράσει πολιτικά, εάν θέλει να αποτελέσει μια δύναμη πραγματικής κοινωνικής προόδου και να συμβάλει στην ήττα της νεοφιλελεύθερης μοιρολατρίας.