η χώρα, οι αρετές, οι εφημερίδες [της]

Οταν επέρχεται [έχει επέλθει] συρρίκνωση της ανάγνωσης, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει προηγηθεί κακή ποιότητα κειμένων και, άρα, κακή επικοινωνία. Η έλλειψη επικοινωνίας δεν οφείλεται ούτε στη ραθυμία των αναγνωστών ούτε στην έλλειψη νηφαλιότητας ή ικανότητας όσων γράφουν. Κάτι άλλο συμβαίνει, έξω από την έκρηξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ηλεκτρονικής ανάγνωσης. Αυτό δεν πρέπει να είναι άλλο από τον εκφυλισμό του ήθους, που έχει διαπεράσει και διατρώσει τις κοινωνικές σχέσεις και έχει αναχθεί σε πολιτικό προσόν, τουλάχιστον γι’ αυτούς που επιζητούν παντί τρόπω και σθένει τα δώματα της εξουσίας.

Ενας Αμερικανός ποιητής το έχει επισημάνει εδώ και πολλές δεκαετίες, ότι δηλαδή δεν μπορούν να υπάρχουν μεγάλα έργα εάν δεν υπάρχει το ανάλογο μεγάλο κοινό. Τις ευθύνες της επικοινωνίας τις επωμίζονται όλοι -και όσοι σιτίζονται απ’ αυτήν και όσοι δεν σιτίζονται παρά μόνο πνευματικά. Αρα το αίτημα για βελτίωση αφορά όλους. Είναι αυτό δυνατόν; Αυτό προέχει να μας προβληματίζει και όχι τόσο οι νέες μορφές γραφής και ανάγνωσης.

Η λειτουργία και της μιας και της άλλης είναι αναλλοίωτη, αιώνες τώρα. Και θα έλεγα ότι το αναγνωστικό κοινό είναι εκείνο που καθορίζει τους γράφοντες. Εάν το αναγνωστικό κοινό είναι ντουβάρια, αναγκαστικά όσοι γράφουν θα γράψουν όπως εάν απευθύνονταν σε ντουβάρια. Εάν είναι ξουράφια, θα πρέπει και οι γραφιάδες να οξύνουν τον νου τους και την πένα τους. Ετσι ανορθώνεται ο κώδικας επικοινωνίας, έτσι καθιερώνεται, εννοείται.

Αυτά δεν είναι ευκολίες -αλλά στις δυσκολίες αναπτύσσεται το πνεύμα, στους γρίφους, στους υπαινιγμούς και τα αινίγματα. Δεν προσπαθείται εδώ κάποια αποποίηση ευθυνών εκ μέρους των συγγραφέων, τουναντίον, καλούνται αυτοί να βοηθήσουν όσο μπορούν στην εκλέπτυνση της γραφίδας ώστε να ανοίξει η ορατότητα των αναγνωστών [και η δεκτικότητα] και άρα η ίδια η επικοινωνία.

Δεν έχει τελειώσει ακόμη η εποχή των εφημερίδων και αυτό δεν είναι κάποιο ξόρκι -η ποιότητα πάντα θα καταλαμβάνει τη θέση της σε κάθε εποχή, όσο κι αν αυτή είναι αλλοπρόσαλλη, αντιπαιδαγωγική και αντιπνευματική.

Ο Πλάτων έτρεμε μήπως η γραφή αφαιρέσει το μνημονικό από τους ανθρώπους, αλλά ο ίδιος τη γραφή χρησιμοποίησε για το έργο του. Οσοι σήμερα τρέμουν μήπως οι υπολογιστές εξορίσουν τις εφημερίδες και μειωθεί έτσι η αναλυτική, στοχαστική [βαθιά, έστω] ανάγνωση, ας πάψουν να τρέμουν και ας βελτιώσουν την επικοινωνιοσφαίρα [το ήθος]. Το ήθος δεν είναι κάτι που διδάσκεται.

Κατακτιέται, σαν κάθε τι πολύτιμο, σαν την ελευθερία π.χ. [αλλά εδώ ανοίγει άλλο κεφάλαιο]. Δεν τα παρέχει το κράτος αυτά τα πολύτιμα, δεν είναι κάτι σαν τις συντάξεις ή τα κοινωνικά επιδόματα, είναι το ίδιο το είναι της κοινωνικής συνύπαρξης· προκύπτουν από την άμυνα της κοινωνίας απέναντι στην ισοπεδωτική λογική του κράτους [και όσων πρόθυμα το υπηρετούν για ίδια συμφέροντα].

Πάλι το βάρος η κοινωνία καλείται να το σηκώσει, αρκεί να συνειδητοποιήσει ότι αυτή πραγματικά είναι η υπεύθυνη για τις αρετές [της], που πρέπει κάποια στιγμή να αναφανούν και να πλημμυρίσει ο τόπος -και ας θάλλουν ο ρεαλισμός και ο κυνισμός ότι κάθε τι είναι εφικτό προκειμένου να υφαρπάξει κάποιο κόμμα την εξουσία. Μετά μπορεί να γίνει λόγος για το μέλλον των εφημερίδων.