η έκφραση γνώμης στους καιρούς μας

«Χάρισε σε κάθε άνθρωπο το αυτί σου, αλλά σε λίγους τη φωνή σου. Πάρε από τον καθένα την άποψή του, αλλά φύλαξε τη δική σου κρίση» (Γουίλιαμ Σαίξπηρ)

Η έκφραση γνώμης είτε αφορά σε μεγάλα κομβικά ζητήματα που προκαλούν ευλόγως εύρος δημοσιολογικών καταγραφών, είτε απλές καθημερινές συναναστροφές σε ανύποπτα χρονικά σημεία, έχει πάντα τη δική της σημασία. Και επιφέρει συνέπειες, πότε σημαντικές, και πότε «καταδικασμένες» να κινηθούν στη σφαίρα του ανεπαίσθητου. Λέω τη γνώμη μου, γιατί πρέπει να την πω, αλλά και γιατί υπάρχω συνάμα. Όποιος υπάρχει έχει γνώμη, και τη λέει, γιατί αλλιώς «δεν υπάρχει»… Η γνώμη είναι σε γενικές γραμμές, και καθήκον, και υποχρέωση, αλλά και εστία πιθανών αρνητικών συνεπειών. Σε κάθε περίπτωση, συνιστά έναν πολύ καλό δείκτη του πού βρισκόμαστε και του πού πάμε σαν άτομα και σαν ευρύτερα σύνολα…

Η γνώμη πολλές φορές προέρχεται από τα σοκάκια του εγωισμού μας, των προκαταλήψεών μας, της ιδεοληψίας μας, των αναγκών, των απωθημένων, και των παθών μας. Μπορεί ακόμα να καθυστερήσει πριν φτάσει στον προορισμό της, γιατί θα έχει εγκλωβιστεί «στην κίνηση» του τετριμμένου, της συνήθειας, του αναμασήματος ή της καταναγκαστικής έκφρασης. Μπορεί κάποιες φορές να είναι και μία απλή αντανάκλαση της «φωτιάς που καίει στα σωθικά μας» και δεν θέλουμε να τη σβήσουμε, γιατί σε μία τέτοια περίπτωση αισθανόμαστε πως θα χάσουμε ένα βασικό λόγο ύπαρξης…

Από την άλλη πλευρά, όμως, η γνώμη μπορεί και να διαβαίνει τις λεωφόρους της αυτοσυγκράτησης, της προωθητικής συνεργασίας, της κατανόησης της άλλης πλευράς. Πρέπει, γενικώς, να είναι προϊόν ευθυκρισίας, βαθιάς μελέτης και ουσιαστικής γνώσης. Αν, μάλιστα, μπορεί σχεδόν ταυτόχρονα να συνυπολογίζει όσο το δυνατόν περισσότερες παραμέτρους, ακόμα καλύτερα για την ίδια και τους εκφραστές της. Μπορεί ακόμα να είναι μία συνετή πρόταση για να ενεργοποιήσει τους δέκτες και να τους φέρει σε άμεση διάδραση με τον πομπό. Μπορεί να γίνει πηγή νέας γνώσης και θετικότερης σκέψης.

Από εκεί και πέρα, υπάρχει η απλή έκφραση γνώμης δίχως άλλες περαιτέρω προεκτάσεις. Είτε ως απάντηση σε σχετική ερώτηση, είτε ως απλή ανταλλαγή απόψεων. Υπάρχει και η γνώμη, όμως, που αποσκοπεί στο να βλάψει τον άλλο, αλλά και η γνώμη που ρίχνεται στο τραπέζι για να στηθούν παγίδες. Για παράδειγμα, να προκληθούν με την τεχνική της μανιπουλάτσιας απαντήσεις που θα χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικό χρόνο εναντίον αυτών που τις εκφράζουν. Συναντάμε συχνά και τη γνώμη που είναι «ερωτευμένη» με την ανοησία. Η γνώμη πάντα φιλτράρεται από το πραγματικό κίνητρο του ανθρώπου που τη διατυπώνει. Ακόμα και αν δεν έχει βασικό κίνητρο, γιατί τότε μάλλον αυτό σημαίνει πως δεν βρίσκει το λόγο για κάτι τέτοιο…

Επειδή το να έχουμε γνώμη είναι κάτι που αφορά σε όλους μας και συνηθέστερα είναι πιο εύκολη διαδικασία από άλλες, ας προετοιμαστούμε να κατακλυστούμε από πολλές ακόμα γνώμες (συμπεριλαμβανομένων και των δικών μας…). Σχεδόν για όλα και για όλους… Ας είμαστε έτοιμοι να προστατευτούμε, να χαμογελάσουμε, να εκνευριστούμε, να μετανιώσουμε, να αναθεωρήσουμε, να συμφωνήσουμε, να χαρούμε, να επιδείξουμε σεβασμό, να σκεφτούμε βαθιά, να παρακινηθούμε να κάνουμε κάτι, να ταυτιστούμε. Όλοι πρέπει να έχουν γνώμη, και πρέπει να παλεύουμε για να μπορεί ο καθένας και η κάθε μία να την εκφράζει με πλήρη ευχέρεια.

Από εκεί και πέρα, είτε το θέλουμε, είτε όχι, αρχίζουν οι «υποχρεωτικοί» χειρισμοί. Τότε είναι που και η γνώμη γίνεται μέσο εξυπηρέτησης ενός σκοπού, και αυτός είναι που ορίζει την ουσία της κάθε γνώμης. Να επιζητάμε τη γνώμη των άλλων, γιατί μόνο τότε ισχυροποιείται η δική μας θέση. Οι μονόλογοι έχουν στενά όρια. Να δίνουμε μία ανθοδέσμη, αυτήν της καλής προαίρεσης, μαζί με την επιθυμία μας στο να διατυπωθούν ακόμα και οι πιο αντίθετες γνώμες. Ενημερώνοντας έγκαιρα, πάντως, πως η όψιμη αποστασιοποίηση θα είναι το άμεσο αντανακλαστικό εκεί που το ένστικτό μας χτυπάει συναγερμό.