το «χάραμα» του ντεμιρτάς

Της Εύα Κράφτσεκ*

Διερωτάται κανείς πώς το χειρόγραφο κατάφερε να περάσει τις συμπληγάδες της λογοκρισίας και να φτάσει μέχρι τον εκδότη. Λέξη δεν αναφέρει για τις φυλακές υψίστης ασφαλείας ή για τον Πρόεδρο Ερντογάν στα διηγήματά του ο Σελαχαντίν Ντεμιρτάς, ο φυλακισμένος ηγέτης του αριστερού φιλοκουρδικού κόμματος HDP. Μόνο ένα από τα σύντομα διηγήματα αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας η οποία από σύμπτωση εμπλέκεται σε διαδήλωση και βρίσκεται λίγο αργότερα στη φυλακή.

Ο μικρός τόμος διηγημάτων καθηλώνει τον αναγνώστη. Υπάρχουν σημεία που κόβουν την ανάσα. Για παράδειγμα, όταν η ατμόσφαιρα μιας οικογενειακής γιορτής και το ειδύλλιο μιας ερωτευμένης γυναίκας ανατρέπονται απροσδόκητα και καταλήγουν σε έναν βιασμό και μια δολοφονία. Όταν, παρά την πολλή αγάπη, δεν απορρίπτονται παραδόσεις και αρχέγονες αντιλήψεις για τον γάμο. Όταν η νεαρή γυναίκα αποχαιρετά τον δολοφόνο της με ένα φιλί, ο αναγνώστης γεμίζει οργή.

Η πικρία μόνιμος συνοδός

Ο Ντεμιρτάς έγινε συγγραφέας στο κρατητήριο. Με τις λέξεις διασφάλισε ένα κομμάτι ελευθερίας. Όμως η συλλογή «Χάραμα» δεν ονειρεύεται έναν ιδανικό, συμφιλιωμένο κόσμο. Μόνο σε μερικά διηγήματα επιστρατεύει το χιούμορ και την ειρωνεία.

Τα διηγήματα έχουν έκταση μερικές σελίδες μόνο, αφού προφανώς η πρόσβαση του Ντεμιρτάς σε χαρτί είναι δύσκολη. Πραγματεύεται τη μοίρα, την αδυναμία, τη μοναξιά και το όνειρο για μια καλύτερη ζωή που δεν έρχεται. Ακόμα και εκεί όπου διαφαίνεται μια χαραμάδα ελπίδας για μια καλύτερη, μια πιο αισιόδοξη τροπή, μια πικρία είναι μόνιμος συνοδός. Όπως στο διήγημα «Απέραντη μοναξιά», όπου ένα φτασμένο ζευγάρι αρχιτεκτόνων διαπιστώνει τον πραγματικό πλούτο της ζωής του όταν είναι πια πολύ αργά.

Ο Ντεμιρτάς δεν καταφεύγει σε κατηγορίες. Οι δυσκολίες της ζωής είναι ούτως ή άλλως τόσο εμφανείς, που περιττεύουν οποιεσδήποτε νουθεσίες. Ως αποτέλεσμα, τα κείμενα γίνονται πιο διεισδυτικά. Σχεδόν ποιητικές φαντάζουν ορισμένες ιστορίες γύρω από τη ζωή στην τουρκική επαρχία ή για ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στη Συρία.

Το βιβλίο «Χάραμα» δείχνει ότι ορισμένα θέματα δεν χρειάζονται πολλά λόγια. Ούτε τρεις σελίδες δεν γεμίζει το διήγημα «Η γοργόνα», μία από τις πλέον διεισδυτικές και μελαγχολικές ιστορίες του Ντερμιρτάς, όπου οι στιγμές ευτυχίας είναι σπάνιες, όπως συμβαίνει πιθανότατα και στην καθημερινότητα των φυλακών της Αδριανούπολης.

* Η Εύα Κράφτσεκ είναι δημοσιογράφος του Γερμανικού Πρακτορείου Ειδήσεων (DPA)