Οι ευρωεκλογές θέτουν μια σειρά κρίσιμα ζητήματα, τα οποία θα πρέπει να έρθουν στο κέντρο κάθε συζήτησης, διαρρηγνύοντας το τοξικό νέφος που αξιώνει να υποκαταστήσει και να ακυρώσει κάθε πολιτική συζήτηση.
- Η αναβάθμιση του Ευρωκοινοβουλίου και η αντιμετώπιση του θεσμικού ελλείμματος της Ευρώπης που παράγει πολιτική. Συχνά χρησιμοποιείται ο όρος «δημοκρατικό έλλειμμα». Πρόκειται όμως για έλλειψη θεσμών. Τα εθνικά κράτη παραχώρησαν θεσμικές αρμοδιότητές τους στην Ε.Ε., χωρίς όμως η ίδια να συγκροτήσει αντίστοιχους θεσμούς με δημοκρατική νομιμότητα. Η σύνθεση και η λειτουργία του Eurogroup είναι το σημαντικότερο παράδειγμα. Η αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης είναι επίσης διδακτική, καθώς δημιουργήθηκαν διαδικασίες υπό την πίεση των γεγονότων, χαρακτηριστικό των οποίων ήταν μια αναπαραγωγή σε επίπεδα καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Οταν επομένως η ακραία Δεξιά στην Ευρώπη λέει «δώστε την εξουσία από τις Βρυξέλλες και τους τραπεζίτες πίσω στους λαούς της» πρέπει να έχει απέναντί της μια πειστική απάντηση για την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας.
- Η αντιμετώπιση των πολύμορφων αποσυνθετικών τάσεων της Ευρώπης (Brexit και ακροδεξιός σκεπτικισμός) δεν γίνεται με εξορκισμούς. Η αρχική έλξη του ευρωπαϊκού ενωτικού εγχειρήματος, αν και πρωτοβουλία των κυβερνήσεων και των ελίτ, οφειλόταν στην έμφαση στη συνοχή και στη σύγκλιση των ευρωπαϊκών κοινωνιών και τη διάχυση της ευημερίας, από πάνω προς τα κάτω και από το κέντρο στην περιφέρεια. Ο σκληρός πυρήνας επομένως του ευρωσκεπτικισμού είναι η αφανής και σιωπηλή παραδοχή ότι αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί. Αδήλωτος μεν, θεσμικός δε ευρωσκεπτικισμός.
- Το πιεστικό περιβαλλοντικό πρόβλημα. Ισως το βλέπουν μακρινό και δεν το έχουν συνειδητοποιήσει οι Ευρωπαίοι πολίτες ότι ο χρόνος δεν επεκτείνεται επ’ αόριστον στο μέλλον, αλλά ότι ο πλανήτης έχει μπει σε κλεψύδρα με όριο χρόνου. Επειδή η Ελλάδα έχει μικρό μέγεθος, θεωρούμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Ωστόσο αυτή η καταστροφή είναι εδώ. Η κλιματική αλλαγή ήδη χτυπάει. Την είδαμε στο Μάτι, την είδαμε στη Μάνδρα, θα τη δούμε και πάλι. Και αυτού του τύπου οι καταστροφές δεν ξορκίζονται, όσες Δούρου κι αν θυσιάσεις. Τα ξεσπάσματα αλλά και οι βίαιες προσαρμογές, στις οποίες η Ευρώπη εκούσα-άκουσα θα αναγκαστεί να συναινέσει, θα πλήξουν τους πιο φτωχούς, αν δεν υπάρξει από τώρα μια πολιτική, ένας λόγος που θα γίνει ιδεολογία, ηθική, πολιτικό δέον για τα περιβαλλοντικά ζητήματα.
- Το πρόβλημα της μετανάστευσης. Η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά έχει αναδείξει ως αιχμή του επιχειρήματός της την απόκρουση των νέων μεταναστευτικών εισροών. Ο φόβος των μεταναστών βρίσκει λαϊκή ανταπόκριση. Το μεταναστευτικό ζήτημα οξύνθηκε την προηγούμενη διετία ως αποτέλεσμα του εμφυλίου στη Συρία αλλά και της διαδεδομένης πολεμικής συνθήκης, η οποία περιζώνει μεγάλο μέρος της Ασίας και της Αφρικής. Συνυπολογίζοντας τον υπερπληθυσμό και τις κλιματικές μεταβολές που ερημώνουν αυτές τις περιοχές του πλανήτη, η μετανάστευση προβλέπεται να συνεχιστεί ακάθεκτη, μαζική και ιστορικών διαστάσεων. Σε μεγάλο βαθμό θα κρίνει τη διάταξη των πολιτικών δυνάμεων στην Ευρώπη. Ο εθνικισμός όμως είναι όχι μόνο η λάθος, αλλά η τυφλή συνταγή για να αντιμετωπίσεις αυτό το πρόβλημα. Γιατί χρειάζονται πρωτοβουλίες και πόροι ευρωπαϊκής κλίμακας.
- Το κοινωνικό κράτος στην Ευρώπη, δηλαδή η επέκταση των στάνταρ εργασίας, υγείας και εκπαίδευσης σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, η καταπολέμηση της μεγάλης φοροδιαφυγής, η διεύρυνση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, η στροφή της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής από τη λιτότητα στις παραγωγικές επενδύσεις, η αντιμετώπιση της δομικής -εξαιτίας των τεχνολογικών αλλαγών- αλλά και της συγκυριακής -εξαιτίας των οικονομικών διακυμάνσεων- ανεργίας, αυτά τα ζητήματα φαίνονται ως αδύνατες υποσχέσεις στον σημερινό συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη, αλλά γύρω από έναν παρόμοιο άξονα μπορεί να συγκροτηθεί μια προοδευτική συμμαχία.
Ολες οι πτέρυγες του ευρωπαϊκού πολιτικού φάσματος βρίσκονται σήμερα εν κινήσει, μετεξελίσσονται, μεταβάλλουν απόψεις. Αντί επομένως να ταξινομούμε τις πολιτικές δυνάμεις σε στατικές κατηγορίες, πρέπει να προσέχουμε τις δυναμικές τάσεις εξέλιξης. Υπάρχουν δυο πανάκειες που προβάλλουν η νεοφιλελεύθερη και η ακραία Δεξιά. Η πρώτη την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και η δεύτερη τη θαλπωρή της εθνικής κοινότητας και την επιστροφή των αποφάσεων από τις Βρυξέλλες στις εθνικές πρωτεύουσες.
Τις προβάλλουν, κάνοντας αφαίρεση όλων των άλλων όρων του προβλήματος. Ωστόσο πολιτική είναι το πεδίο και η δράση της διαμεσολάβησης των διαφορετικών επιπέδων και των διαφορετικών προβλημάτων που συγκροτούν μια κοινωνία.
Οσο κι αν παρουσιάζεται ελκυστικότερη η αναγωγή όλων των ζητημάτων σε ένα, ιστορικά γνωρίζουμε ότι αυτή είναι η βάση και η μέθοδος της δημαγωγίας. Σήμερα τα πολιτικά ζητήματα αφορούν πολιτισμικές επιλογές, και τα πολιτισμικά ζητήματα γίνονται κατεξοχήν πολιτικά ζητήματα. Η Προοδευτική Συμμαχία είναι, και πρέπει να είναι, μια συμπόρευση πολιτών, με διαφορετικές καταβολές, πάνω στην έλλογη και ειλικρινή συζήτηση των μεγάλων προβλημάτων και ενσυναίσθηση της βαρύτητάς τους. Οφείλουμε, όσοι συμμετέχουμε, να κάνουμε εμφανή αυτή τη διαφορά απέναντι στη μισαλλοδοξία και τη μιζέρια της μικροπολιτικής.
* μέλος της πρωτοβουλίας «Γέφυρα»
