ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών και το νομοσχέδιο για τις 120 δόσεις

Του Γιώργου Δαλιάνη,
διευθύνων σύμβουλος της Artion Α.Ε. & ιδρυτής του Ομίλου Artion, οικονομολόγος – φοροτεχνικός

με τη συνεργασία των Αναστάση Δημητρόπουλου,
οικονομολόγος – σύμβουλος της εταιρείας Grand Value A.E., εταιρείας του ομίλου Artion

και Νίκης Χατζοπούλου, 
δικηγόρος LL.M. & διαμεσολαβήτρια, συνεργάτης της Artion Α.Ε.

Ο Γιώργος Δαλιάνης

Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών μετράει ήδη δύο χρόνια εφαρμογής και λειτουργίας από τον Μάιο του 2017 που ψηφίστηκε ο ν. 4469/2019 που τον προβλέπει. Ήδη με αφορμή το νομοσχέδιο για τη ρύθμιση οφειλών σε 120 δόσεις για οφειλές προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε στα βασικά σημεία του νομοσχεδίου, στη σχέση μεταξύ των δύο διαδικασιών, θα αναλύσουμε δε ορισμένα ειδικότερα σημεία του εξωδικαστικού μηχανισμού με βάση την έως τώρα εμπειρία μας από τη διαδικασία αυτή. Βασική παρατήρησή μας μετά τη μελέτη του νομοσχεδίου είναι ότι η ρύθμιση των 120 δόσεων θα μπορέσει να λειτουργήσει επικουρικά προς τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών, ο οποίος σαφώς και αποτελεί μία πιο ολοκληρωμένη και άρτια διαδικασία και που εκτιμούμε ότι θα εξακολουθήσει να έχει τα πρωτεία όσον αφορά τη ρύθμιση ιδίως των οφειλών από επιχειρηματική δραστηριότητα.Ι Το νομοσχέδιο για τη ρύθμιση οφειλών σε 120 δόσεις
Η ρύθμιση με βάση το νομοσχέδιο γίνεται ηλεκτρονικά μέσω πλατφόρμας της ΑΑΔΕ για οφειλές προς την εφορία και μέσω πλατφόρμας του ΕΦΚΑ για οφειλές σε ασφαλιστικά ταμεία. Οι πλατφόρμες πρόκειται να ενεργοποιηθούν εντός των επόμενων ημερών. Στη ρύθμιση μπορούν να υπαχθούν βεβαιωμένες οφειλές που έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες έως και 31.12.2018. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι οφειλές προς τράπεζες δεν υπάγονται στη ρύθμιση αυτή, αλλά το εργαλείο για τη ρύθμισή τους παραμένει ο εξωδικαστικός μηχανισμός.

α. Οφειλές προς το Ελληνικό Δημόσιο
Προβλέπονται απαλλαγές από τις προσαυξήσεις και τους τόκους εκπρόθεσμης καταβολής, που κυμαίνονται κατ’ αρχήν από ποσοστό 10% για όλους τους υπαγόμενους στη ρύθμιση, ανεξαρτήτως λοιπών προϋποθέσεων, και φτάνουν έως ποσοστό 100% κατά την εφάπαξ εξόφληση, ενώ παρέχεται αριθμός μηνιαίων δόσεων τµηµατικής καταβολής έως και 120 δόσεις για τα φυσικά πρόσωπα και έως 30 δόσεις για τα νομικά πρόσωπα. Με την επιλογή του οφειλέτη να εξοφλήσει τη ρύθμιση σε λιγότερες από τις προτεινόμενες από τη φορολογική διοίκηση δόσεις, χορηγείται προοδευτικά αυξανόμενη απαλλαγή από προσαυξήσεις και τόκους εκπρόθεσμης καταβολής.

Η χορήγηση του αριθμού των δόσεων για τα φυσικά και τα νομικά πρόσωπα έχει εισοδηματικό κριτήριο. Ο ελάχιστος αριθμός δόσεων ορίζεται στις 18, ενώ το ελάχιστο ποσό δόσης ανέρχεται στα 30 ευρώ. Η αίτηση για την υπαγωγή στη ρύθμιση θα γίνεται μέχρι την 28η Ιουνίου 2019.

Προβλέπεται ότι μετά την υπαγωγή και τη συμμόρφωση στη ρύθμιση χορηγείται στον οφειλέτη αποδεικτικό ενημερότητας.
Εξαιρούνται οφειλές στη φορολογική διοίκηση που έχουν ενταχθεί σε ρύθμιση σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4469/2017 (εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών), εφόσον οι ρυθμίσεις αυτές απολεσθούν.

β. Ασφαλιστικά ταμεία
Η ρύθμιση καταλαμβάνει το σύνολο των νομικών και φυσικών προσώπων με οφειλές προς ΦΚΑ, ανεξάρτητα από την ύπαρξη εμπορικής ιδιότητας, τη διακοπή της επιχειρηματικής δραστηριότητας ή/και τη διακοπή ή αλλαγή της ιδιότητας, λόγω της οποίας δημιουργήθηκε η οφειλή. Ανάλογα με την κατηγορία της εκάστοτε οφειλής προβλέπονται ειδικότερες ρυθμίσεις σε σχέση με τον τρόπο ρύθμισης. Προβλέπεται ότι, κατά τη διάρκεια της ρύθμισης, εφόσον τηρούνται οι όροι αυτής, δύναται να χορηγείται στον οφειλέτη αποδεικτικό ασφαλιστικής ενημερότητας διμηνιαίας ισχύος, στο οποίο πιστοποιείται το υπολειπόμενο ποσό της οφειλής. Συμπεριλαμβάνονται και οφειλές για τις οποίες έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία υπαγωγής στη ρύθμιση του ν. 4469/2017 (Εξωδικαστικός). Από το πεδίο εφαρμογής της ρύθμισης, όμως, εξαιρούνται οι οφειλές προς ΦΚΑ, για τις οποίες έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ένταξης στις διατάξεις του ν. 3869/2010 (νόμος για τα υπερχρεωμένα). Η αίτηση για την υπαγωγή στη ρύθμιση θα γίνεται μέχρι την 30ή Σεπτεμβρίου 2019.

IIΟ Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, στον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών έχουν ενταχθεί 7.000 οφειλέτες και έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία για τους 2.000. Δεδομένου ότι έχουμε ήδη αναλύσει διεξοδικά τον εξωδικαστικό μηχανισμό αρκετές φορές σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, στο άρθρο αυτό επιλέξαμε να «φωτίσουμε» ορισμένα σημεία, που αποδεικνύονται ιδιαιτέρως σημαντικά, με βάση την εμπειρία μας.

1. Οι τράπεζες συμμετέχουν πλέον ενεργά στον εξωδικαστικό μηχανισμό
Μέσα στους επιχειρηματικούς κύκλους είχε διαδοθεί η φήμη ότι τα πιστωτικά ιδρύματα δεν συμμετέχουν ουσιαστικά στη διαδικασία του εξωδικαστικού και πιο συγκεκριμένα ότι δεν επιλέγουν να έλθουν σε διαπραγμάτευση με τον οφειλέτη.
Ωστόσο, αυτό δεν είναι ορθό, διότι ήδη οι τράπεζες έχουν αρχίσει να δείχνουν ανταπόκριση στα αιτήματα των δανειοληπτών για αναδιάρθρωση των οφειλών τους μέσα από τον εξωδικαστικό. Συγκεκριμένα, οι τράπεζες, με ηγέτη στην προσπάθεια αυτή την ALPHA Bank, επιδεικνύουν μεγάλο ενδιαφέρον για τη διαδικασία και ανταποκρίνονται με τρόπο αποτελεσματικό στη διαπραγμάτευση με στόχο την επίτευξη μιας βιώσιμης και για τον οφειλέτη αλλά και για τους πιστωτές συμφωνίας. Μεγάλο αγκάθι, όμως, παραμένουν τα δάνεια με εγγύηση Δημοσίου.

2. Ενεργοποίηση δεσμευμένων λογαριασμών
Όπως είναι γνωστό, ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών προσφέρει τη δυνατότητα, εφόσον ολοκληρωθεί επιτυχώς η διαδικασία και υπογραφεί η σύμβαση αναδιάρθρωσης, να περιορισθούν οι συνέπειες της κατάσχεσης εις χείρας τρίτων, δηλαδή να γίνει «άνοιγμα» των λογαριασμών στους οποίους έχει επιβληθεί κατάσχεση.

Συγκεκριμένα, μέσω της επιτυχούς ολοκλήρωσης του εξωδικαστικού μηχανισμού αδρανοποιούνται οι κατασχέσεις απαιτήσεων που έχουν ήδη επιβληθεί και αποδεσμεύονται οι μελλοντικές απαιτήσεις, με αποτέλεσμα την ενεργοποίηση των λογαριασμών που επιτρέπει την πραγματοποίηση συναλλαγών. Αυτό όμως δεν γίνεται αυτόματα. Θα πρέπει ο ίδιος ο οφειλέτης να υποβάλει αίτηση στον προϊστάμενο της αρμόδιας υπηρεσίας της φορολογικής διοίκησης και να εκδοθεί η σχετική απόφαση για την ενεργοποίηση των δεσμευμένων λογαριασμών.

3. Ρύθμιση οφειλών που δεν εντάσσονται στον εξωδικαστικό
Μετά και την τελευταία τροποποίηση του ν. 4469/2017, κρίσιμος χρόνος βεβαίωσης για την ένταξη στο πεδίο εφαρμογής του νόμου των οφειλών προς το Δημόσιο και υπέρ τρίτων βεβαιωμένων στη φορολογική διοίκηση είναι πλέον η 31η Δεκεμβρίου 2017. Μάλιστα, πιστεύουμε ότι με νεότερη τροποποίηση του νόμου θα μπορούν να ενταχθούν και οφειλές που καθίστανται ληξιπρόθεσμες ή γεννώνται μέχρι και τις 31.12.2018.

Ένα σημείο που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής είναι ότι για να έχει ισχύ η σύμβαση αναδιάρθρωσης του εξωδικαστικού θα πρέπει οι οφειλές που γεννήθηκαν μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2017 είτε να εξοφλούνται εφάπαξ από τον οφειλέτη είτε να υπαχθούν σε ρύθμιση κατά τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις, ταυτόχρονα με την υπαγωγή σε ρύθμιση του εξωδικαστικού.

Μάλιστα, τυχόν παράλειψη του οφειλέτη να εξοφλήσει τις οφειλές που τυχόν βεβαιώθηκαν μετά την έναρξη ισχύος της ρύθμισης εξωδικαστικού μηχανισμού, επιφέρει ανατροπή της ισχύος της σύμβασης αναδιάρθρωσης και ο οφειλέτης χάνει τα ευνοϊκά αποτελέσματα του εξωδικαστικού. Στο σημείο αυτό, λοιπόν, τονίζουμε ότι η νέα ρύθμιση των 120 δόσεων μπορεί να λειτουργήσει πολύ αποτελεσματικά σε συνδυασμό με τον εξωδικαστικό, καθώς θα είναι δυνατή μέσω αυτής η ρύθμιση των οφειλών που δεν εντάχθηκαν στον εξωδικαστικό, αλλά που πρέπει απαραιτήτως να ρυθμιστούν.

4. Υποχρέωση συμμετοχής συνοφειλέτη-εγγυητή στον εξωδικαστικό
Ως «συνοφειλέτης» στα πλαίσια του εξωδικαστικού νοείται κάθε πρόσωπο που ευθύνεται αλληλεγγύως εκ του νόμου ή δυνάμει δικαιοπραξίας για την εξόφληση μέρους ή του συνόλου των οφειλών του οφειλέτη. Στην έννοια του συνοφειλέτη περιλαμβάνεται και ο εγγυητής. Η αίτηση για τον εξωδικαστικό συνυποβάλλεται υποχρεωτικά και από τους συνοφειλέτες, αν υπάρχουν.

Αν δεν συνυποβληθεί αίτηση από έναν ή περισσότερους συνοφειλέτες, για την έναρξη της διαδικασίας εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών απαιτείται συναίνεση του πιστωτή ή των πιστωτών.

Χωρίς τη συναίνεση αυτή, η πλειοψηφία των υπολοίπων πιστωτών διατηρεί την ευχέρεια να αποφασίσει την έναρξη της διαδικασίας για τις υπόλοιπες οφειλές. Ειδικά για την περίπτωση θανόντα συνοφειλέτη, θα πρέπει η ΕΧΔΙΧ με ειδική απόφασή της να ρυθμίσει την περίπτωση αυτή, λόγω της μεταβολής στο πρόσωπο του συνοφειλέτη μέσω κληρονομικής διαδοχής.

5. Μεταβίβαση απαιτήσεων από δάνεια σε funds
Πράγματι είναι συχνό το φαινόμενο τα πιστωτικά ιδρύματα, ακόμη και αυτά που εξακολουθούν να λειτουργούν και δεν βρίσκονται υπό εκκαθάριση, στα πλαίσια εξυγίανσής τους να μεταβιβάζουν επισφαλείς απαιτήσεις σε funds. Στην περίπτωση αυτή συνήθως αποστέλλεται ενημερωτική επιστολή προς τον δανειολήπτη, ο οποίος όμως συχνά δεν τη λαμβάνει υπ’ όψιν ανάμεσα στον καταιγισμό πληροφοριών που λαμβάνει σχετικά με το δάνειό του. Στην περίπτωση αυτή, εφόσον υποβληθεί η αίτηση με πιστωτή την τράπεζα αντί το fund, θα πρέπει η αίτηση να διαγραφεί με δυνατότητα όμως επανυποβολής, πράγμα ιδιαίτερα χρήσιμο, που όμως συνεπάγεται σημαντική καθυστέρηση.

Συμπεράσματα
Έχουμε τοποθετηθεί επανειλημμένα και έχουμε εκφράσει την άποψη ότι ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών είναι πράγματι ένα ουσιαστικό εργαλείο εξυγίανσης των επιχειρήσεων, το οποίο δεν πρέπει να μείνει ανεκμετάλλευτο από όσους ενδιαφερόμενους θέλουν να διασώσουν τη βιωσιμότητά τους. Σε συνδυασμό δε με τη νέα ρύθμιση των 120 δόσεων μπορεί πράγματι να δοθεί στα φυσικά πρόσωπα η δυνατότητα να ρυθμίσουν το σύνολο των οφειλών τους με βιώσιμο τρόπο και στις επιχειρήσεις την ευκαιρία να επιστρέψουν σε πορεία εξυγίανσης και ανάπτυξης.