ευρωεκλογές 2019: κρισιμότητα και αδιαφορία

“Είναι οι πιο κρίσιμες εκλογές από ιδρύσεως ΕΟΚ”. “Σ’ αυτές τις ευρωκάλπες κρίνεται η επιβίωση της Ευρώπης”. “Οι πολίτες καλούνται να επιλέξουν εάν θέλουν την αλλαγή ή τη διάλυση της Ε.Ε.”. Αυτά και άλλα πολλά – ενίοτε και πιο δραματικά- ακούγονται αυτές τις μέρες από πολιτικούς και δημοσιογράφους σχεδόν σε όλα τα κράτη-μέλη της Ένωσης, πλην όμως οι πολίτες δεν φαίνεται να συγκινούνται. Έχουν συνηθίσει να αντιμετωπίζουν τις ευρωεκλογές ως ένα είδος παράλληλων “χαλαρών” εθνικών εκλογών, με περιορισμένες έως μηδενικές επιπτώσεις στη ζωή τους. Κυρίως, διότι οι ευρωκάλπες δεν βγάζουν κυβέρνηση.

Και η επιρροή των αποτελεσμάτων τους στον σχηματισμό αυτού που θα μπορούσε να θεωρηθεί “ευρωπαϊκή κυβέρνηση”, της Κομισιόν δηλαδή, είναι περιορισμένη. Ναι μεν “λαμβάνεται υπόψη” η βούληση των ευρωπαϊκών λαών για την προεδρία της Κομισιόν, αλλά τα μέλη της διορίζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις, ενώ τα χαρτοφυλάκια μοιράζονται με σκληρό παζάρι μεταξύ των ηγεσιών των “28”. Θα περίμενε κανείς ότι αυτή τη φορά δεν θα συμμετείχε στις εκλογές ούτε θα είχε λόγο στο παζάρι για τα σημαντικά πόστα της Ε.Ε. -τις προεδρίες της Κομισιόν, του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου, τη διοίκηση της ΕΚΤ και τη θέση του “υπουργού Εξωτερικών”- η υπ’ ατμόν Βρετανία, ωστόσο ο σουρεαλισμός στην Ευρώπη ζει και βασιλεύει. Καθώς, οι Βρετανοί δεν προλαβαίνουν να φύγουν, θα αναγκαστούν να ψηφίσουν σ’ αυτές τις ευρωεκλογές. Κι αν βγουν αληθινές οι δημοσκοπήσεις, θα σαρώσει το νέο κόμμα του “πατέρα” τού Brexit Νάιτζελ Φάρατζ, ο οποίος έχει υποσχεθεί ότι θα κάνει τη ζωή του Ευρωκοινοβουλίου δύσκολη, για όσο διάστημα θα είναι μέλος του.

Εθνικές ατζέντες

Άλλωστε σε όλα τα κράτη-μέλη κυριαρχούν στον προεκλογικό αγώνα κυρίως εθνικά ζητήματα. Έτσι στη Βρετανία η εκλογική διαδικασία αντιμετωπίζεται ως ανεπίσημο δημοψήφισμα για το Brexit. Στην Ουγγαρία και την Πολωνία το βασικό προεκλογικό θέμα είναι το προσφυγικό, αν και σ’ αυτές τις χώρες ψάχνεις να βρεις πρόσφυγα με το κυάλι.

Στη Γερμανία, πάλι, οι προεκλογικές κόντρες γίνονται για τη φορολογία στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, τα φίλτρα upload, και εμμέσως για το μέλλον του μεγάλου συνασπισμού στο Βερολίνο. Αλλά και στην Ιταλία οι ευρωεκλογές θεωρούνται η κρίσιμη δοκιμασία για το μέλλον του κυβερνητικού συνασπισμού της ακροδεξιάς Λέγκα με το Κίνημα Πέντε Αστέρων, αν και ο Σαλβίνι δίνει τη μάχη και για το σύνολο της “μαύρης διεθνούς” στην Ευρώπη: «Πρέπει να ξέρουν όλοι ότι οι εκλογές αυτές θα είναι ένα δημοψήφισμα ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον» τόνισε τις προάλλες, προσθέτοντας ότι «οι Ιταλοί θα διαλέξουν ανάμεσα στην Ευρώπη του μέλλοντος και στο ισλαμικό κράτος».

Στη Γαλλία, το κλίμα θυμίζει δεύτερο γύρο προεδρικών εκλογών, στο πιο… χαλαρό, παρά το γεγονός ότι ούτε ο Πρόεδρος Μακρόν ούτε η κυριότερη αντίπαλός του, η Μαρίν Λεπέν από το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο, είναι υποψήφιοι στις ευρωλίστες. Ωστόσο, η Λεπέν έχει χαρακτηρίσει αυτές τις ευρωεκλογές “δημοψήφισμα” -σας θυμίζει κάτι;- και δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει ότι εάν το κόμμα του Μακρόν χάσει τις ευρωεκλογές, αυτός θα πρέπει να παραιτηθεί.

Χαμηλή συμμετοχή

Πάντως, όσο κι αν ανεβαίνουν οι προεκλογικοί τόνοι σε κάποιες χώρες, όλες οι εκτιμήσεις συγκλίνουν στο ότι φέτος η εκλογική συμμετοχή θα είναι ακόμη χαμηλότερη από αυτή του 2014, όταν μόλις το 43% των Ευρωπαίων ψηφοφόρων προσήλθαν στις κάλπες. Και το περιεχόμενο της κόντρας είναι σχεδόν πάντα εθνικό, καθώς δεν υπάρχει ένας ενιαίος προεκλογικός αγώνας, που να δίνεται από ενιαία κόμματα σε όλα τα κράτη-μέλη. Δεν κατεβαίνει καν στις λίστες όλων των “αδελφών” κομμάτων ο επικεφαλής τους υποψήφιος για την προεδρία της Κομισιόν. Για παράδειγμα, ο Μάνφρεντ Βέμπερ του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος είναι υποψήφιος μόνο στη Γερμανία – κι όχι, για παράδειγμα, και στην Ελλάδα, όπου τόσο τον εκτιμά η Νέα Δημοκρατία.

Αντιθέτως, την ψήφο των 445 εκατομμυρίων ψηφοφόρων την διεκδικούν εκατοντάδες κόμματα που συνδέονται χαλαρά σε οκτώ ευρωπαϊκές πολιτικές οικογένειες (οκτώ για την ώρα, διότι μετά τις 27 Μαΐου μπορεί να δούμε μεγάλες αλλαγές, εισόδους και εξόδους κομμάτων από τις υφιστάμενες ομάδες ή και τη σύσταση καινούργιων). Στην προεκλογική περίοδο των ευρωεκλογών δεν υπάρχουν κοινές αφίσες, κοινά εκλογικά συνθήματα και κοινά τηλεοπτικά σποτ, όπως συνηθίζεται σε εθνικό επίπεδο. Ακόμα και το μοναδικό ντιμπέιτ στο οποίο συμμετείχαν όλοι οι επικεφαλής υποψήφιοι των ευρωπαϊκών πολιτικών ομάδων, αυτό της περασμένης Τετάρτης, δεν μεταδόθηκε ζωντανά από τις τηλεοράσεις όλων των κρατών-μελών.

Οι αγωνίες των ψηφοφόρων

Κι όμως, οι ψηφοφόροι στις περισσότερες χώρες έχουν κοινές αγωνίες, τουλάχιστον σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου. Τα πιο “καυτά” ζητήματα που τους απασχολούν, είτε ζουν στον Βορρά είτε στον Νότο, είτε στα “παλιά” κράτη-μέλη είτε στα νέα της “μεγάλης διεύρυνσης”, είναι η οικονομία, η νεανική ανεργία, η μετανάστευση και η κλιματική αλλαγή. Ζητήματα τα οποία ούτως ή άλλως δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν σε εθνικό επίπεδο. Οι περισσότερες πολιτικές ηγεσίες, όμως αυτό το επικαλούνται συνήθως όταν θέλουν να κατηγορήσουν κάποιον άλλο για τις δικές τους αποτυχίες, αντί να παλέψουν από κοινού με τις “αδελφές” πολιτικές δυνάμεις για τη συγκρότηση ενός κοινού σχεδίου.

Από το Ευρωβαρόμετρο του φετινού Φεβρουαρίου προκύπτει επίσης ότι η πλειοψηφία των Ευρωπαίων, με εξαίρεση τη Βρετανία, την Ιταλία και την Τσεχία, θέλουν να παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ κατά μέσο όρο το 61% των Ευρωπαίων θεωρούν ότι η Ένωση επιδρά θετικά στη χώρα τους. Ωστόσο, μόλις το 20% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι με την ψήφο τους στις ευρωεκλογές μπορούν να αλλάξουν κάτι στην Ε.Ε.