Οι τρέχουσες λέξεις των εκλογικών ημερών είναι: αριστερά, δεξιά, φασισμός, δικαίωμα, δημοκρατία και… πρόσωπο. Τα πρόσωπα. Τα πρόσωπα είναι η πηγή έμπνευσης όλων των κομματικών επιτελείων. Τα πρόσωπα που εμπνέουν δεν μπορούν να τα έχουν όλοι. Αλλά όσοι τα «έχουν» τα θέτουν στην υπηρεσία της συλλογικότητας. Με κίνδυνο να τα εξουδετερώσουν στις συχνά «ανθρωποφαγικές» εκλογικές αναμετρήσεις. Το πλήθος διαισθάνεται την εξουδετέρωση του «προσώπου» και τρέχει σε αυτό που του είναι σχετικά γνωστό από το παρελθόν. Εστω και αν αυτό το παρελθόν υπήρξε η ρίζα των δεινών του.
Σε μια ταλαιπωρημένη κοινωνία από την οικονομική κρίση, οι προνομιούχοι εμφανίζονται και πάλι να λένε στο πλήθος: Είναι απολύτως λογικό να έχω περισσότερα από σένα. Το «πρόσωπο» δεν απασχολεί τόσο τον λαό. Οσο η δύναμη. Και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Η χώρα μας ακολούθησε στις πρόσφατες εκλογές την Ευρώπη. Εκανε μια συντηρητική στροφή. Την κριτική αδίκως τη δέχονται τα πρόσωπα. Πώς μπορεί να παλέψει το πρόσωπο έναν ολόκληρο «πολιτισμό του χρήματος»; Μόνο αν κάθε ένας από μας γίνει «πρόσωπο», αποκτήσει συνείδηση του εαυτού σαν ξεχωριστό άτομο και δει καθαρά το καινούργιο τοπίο που διαμορφώνεται μπροστά του μπορεί να αλλάξει κάτι. Οχι σαν μικρά σωματίδια αλλά με την έννοια του «εγώ είμαι εμείς». Ο Εριχ Φρομ γράφει κάπου πως μόνο με τη «συναισθηματική ωριμότητα» θα εξελιχθούμε.
Τι είναι όμως η «συναισθηματική ωριμότητα»; Παραθέτει την άποψη του δρα Στρέκερ: «Είναι η ικανότητα προσήλωσης σ’ ένα έργο, η ικανότητα να δίνει κανείς σ’ ένα έργο περισσότερα από όσα του ζητούνται, την αξιοπιστία, την επιμονή στην εκτέλεση ενός προγράμματος ανεξάρτητα από τις δυσκολίες, την ικανότητα συνεργασίας με άλλα “πρόσωπα” οργανωμένα και υπό κοινή διοίκηση, την ικανότητα να παίρνει κανείς αποφάσεις, μια επιθυμία ζωής, ευλυγισίας ανεξαρτησίας και ανοχής».
Διαβάζοντας ξανά τις παραπάνω φράσεις στην «Υγιή Κοινωνία» του Φρομ αναλογίζομαι πόσο συναισθηματικά ώριμοι είμαστε όταν πάμε να ψηφίσουμε. Ειδικά όταν με την τιμωρητική ψήφο κάποιων εκλέγονται αμφιλεγόμενα πρόσωπα. Τα δεινά μας πολλές φορές αναπαράγονται από εμάς τους ίδιους. Και, όπως πολύ σωστά είπε ο Πλάτωνας: Μια από τις τιμωρίες που δεν καταδέχεσαι να ασχοληθείς με την πολιτική είναι ότι καταλήγεις να σε κυβερνούν οι κατώτεροί σου.
