19 Δεκεμβρίου 2014
Μια πρόσφατη έκθεση του Κέντρου Ερευνών για τις Πολυεθνικές Εταιρείες (SΟΜΟ) αναλύει το πώς η πολυεθνική μεταλλευτική εταιρεία Eldorado Gold, ιδιοκτήτρια των περίφημων μεταλλείων Κασσάνδρας, ανακατευθύνει τα κέρδη της μέσω φορολογικών παραδείσων ώστε να αποφύγει την φορολόγηση στην Ελλάδα. Αυτοί οι ισχυρισμοί περί παράνομων συναλλαγών είναι μόνο η κορυφή ενός σάπιου παγόβουνου πιθανής κρατικής-εταιρικής διαφθοράς, αστυνομικής βαρβαρότητας και ενδεχόμενης περιβαλλοντικής υποβάθμισης στην Ελλάδα, όπου οι πολίτες ίσως στερούνται ένα μεταλλείο χρυσού και χαλκού αξίας 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Πρέπει να πάμε πίσω στο 2003 για να κατανοήσουμε αρχικά το υπόγειο ρεύμα της διαφθοράς στην ιστορία της τριάδας των μεταλλείων που αποτελούν τα μεταλλεία Κασσάνδρας, τα οποία βίσκονται όλα μέσα ή κοντά στο αρχαίο δάσος των Σκουριών. Μετά την πτώχευση της TVX Hellas Gold, πρώην ιδιοκτήτριας των μεταλλείων Κασσάνδρας, η ελληνική κυβέρνηση μετέφερε τα περιουσιακά στοιχεία υπό κρατική ιδιοκτησία. Δύο ημέρες αργότερα, πούλησε τα μεταλλεία σε μια νεοσυσταθείσα εταιρεία με την επωνυμία Ελληνικός Χρυσός Α.Ε., της οποίας το αρχικό μετοχικό κεφάλαιο μόλις που έφτανε το απαιτούμενο όριο των 60.000 ευρώ. Η Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. ήταν ένα περιουσιακό στοιχείο τής ΑΚΤΩΡ, της κατασκευαστικής πολυεθνικής εταιρείας που ανήκει στον ισχυρό έλληνα επιχειρηματία Γιώργο Μπόμπολα. Μέσω μέσων μαζικής ενημέρωσης, φυσικών πόρων, ακινήτων, σιδηροδρόμων και άλλων υποδομών, ο όμιλος Μπόμπολα κυριαρχεί στο ελληνικό επιχειρηματικό τοπίο.
Στις 23 Φεβρουαρίου 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ότι η ιδιωτικοποίηση του 2003 συνιστά παράνομη κρατική ενίσχυση και διέταξε την Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. να πληρώσει 15.340.000 ευρώ στο ελληνικό κράτος. Όπως ανακοίνωσε:
“Μετά από έρευνα σε βάθος, η Κομμισσιόν συνεπέρανε ότι η πώληση των μεταλλείων Κασσάνδρας, το 2003, έγινε κάτω από την πραγματική αγοραστική αξία τους και, ως εκ τούτου, περιλάμβανε επιδοτήσεις κατά παράβαση των κανόνων της Ε.Ε. περί κρατικών ενισχύσεων. Η επιδότηση υπολογίζεται σε 14 εκατομμύρια ευρώ. Καθώς η εταιρεία δεν κατέβαλε ούτε φόρους μεταβίβασης, το συνολικό ποσό που πρέπει να επιστραφεί από τον ωφελούμενο στα ταμεία του κράτους είναι 15.300.000 ευρώ, προσαυξημένο με τόκους.”
Επί πλέον, η Κομμισσιόν διαπίστωσε ότι η ιδιωτικοποίηση “πραγματοποιήθηκε χωρίς διαφανή και ανοικτή δημόσια διαδικασία προσφορών”. Η πραγματική αγοραστική αξία προσδιορίστηκε από τους ανεξάρτητους συμβούλους Behre Dolbear International στις 30 Ιουνίου του 2004, έξι μήνες μετά την ιδιωτικοποίηση. Οι σύμβουλοι εκτίμησαν τα περιουσιακά στοιχεία σε 408.000.000 ευρώ, 37 και πλέον φορές περισσότερο από την αξία που προσδιόρισε η κυβέρνηση.
Κάποιοι, συμπεριλαμβανομένης της Anti-Gold Greece, μιας ομάδας ακτιβιστών που αντιστέκεται στην Εldorado, έχουν υποστηρίξει ότι η οικογένεια Μπόμπολα χρησιμοποίησε τα μέσα ενημέρωσης που διαθέτει για να επηρεάσει την κυβερνητική πολιτική ώστε να παράξει θετικά αποτελέσματα για δημιουργία κερδών στις Σκουριές. Εκτός από την ΑΚΤΩΡ, ο όμιλος Μπόμπολα κατέχει το MEGA Channel, τον μεγαλύτερο τηλεοπτικό σταθμό στην Ελλάδα, επίσης του ανήκει ο ΔΟΛ, ένας δημοσιογραφικός οργανισμός που βγάζει το Έθνος, μια δημοφιλή καθημερινή και κυριακάτικη εφημερίδα και άλλα έντυπα και δικτυακά μέσα ενημέρωσης. Ο Αλέξης Τσίπρας, ο ηγέτης του κόμματος της αντιπολίτευσης ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, υποστήριξε ότι:
“Στην Ελλάδα η πραγματική ισχύς ανήκει στους τραπεζίτες, στα μέλη του διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος και στα διεφθαρμένα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αυτό είναι το τρίγωνο της αμαρτίας.”
Οι ισχυρισμοί του μπορεί να έχουν κάποια αξιοπιστία. Σύμφωνα με έκθεση της Κομμισσιόν σχετικά με την ελευθερία και την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης, που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2011, η πολιτική των ελληνικών ΜΜΕ “παρέμεινε υπερβολικά συγκεντρωμένη στα χέρια τής εκάστοτε κυβέρνησης (…) και έχει επηρεαστεί έντονα, αν και με αδιαφανείς και ανεπίσημους τρόπους, από ισχυρά οικονομικά και επιχειρηματικά συμφέροντα που επιδίωξαν να κερδίσουν εξουσία, κέρδη ή και τα δυο”.
Πράγματι, κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της οικογένειας Μπόμπολα παρέλειψαν να αναφέρουν μεγάλες διαδηλώσεις κατά του σχεδίου εξόρυξης στις Σκουριές. Η μονόπλευρη αναφορά στη σύγκρουση γύρω από την εξόρυξη στη Χαλκιδική είναι μια κοινή κριτική εκείνων που αντιστέκονται στο σχέδιο εξόρυξης. Σε μια ανοικτή επιστολή τής συντονιστικής επιτροπής προς την Εθνική Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών, οι πληττόμενες κοινότητες εξέφρασαν τη δυσπιστία τους προς την προκατειλημμένη παρουσίαση των γεγονότων στη Χαλκιδική:
“Κατά τις τελευταίες ημέρες, οι κάτοικοι των πόλεων και των χωριών μας έχουν στοχοποιηθεί από ένα συγκεκριμένο τμήμα των μέσων ενημέρωσης, το οποίο μας παρουσιάζει συστηματικά ως τρομοκράτες. Δεν υπάρχει καμμιά αναφορά στις επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις των ανθρωπίνων και συνταγματικών μας δικαιώματων, στη συνεχή αστυνομική παρακολούθηση της προσωπικής μας ζωής, στην παραβίαση των δικαιωμάτων των δικηγόρων μας, στις εξαφανίσεις απαχθέντων πολιτών για ώρες κάθε φορά, στην αφόρητη πίεση να δώσουμε δείγματα DNA. Το κράτος δικαίου καταργείται καθημερινά στα χωριά μας και οι δημοσιογράφοι προσποιούνται ότι δεν βλέπουν τίποτα.”
Επίσης, όταν η υπουργός περιβάλλοντος Τίνα Μπιρμπίλη μπλόκαρε την άδεια για το μεταλλείο των Σκουριών το 2009, οι εφημερίδες τού Μπόμπολα την βάφτισαν “Πράσινη Τίνα” και κατέκριναν την επίδοσή της (ενν.: το έργο της ως υπουργού). Η Μπιρμπίλη απομακρύνθηκε τελικά τον Ιούνιο του 2011. Ο νέος υπουργός περιβάλλοντος Γιώργoς Παπακωνσταντίνου έδωσε αμέσως μια “fast track” άδεια εξόρυξης. Μόλις εκδόθηκε η άδεια, η ΑΚΤΩΡ κέρδισε ένα αναπάντεχο έσοδο (το οποίο υπολογίζεται από 261 έως 480 εκατομμύρια), καθώς η European Goldfields εξαγοράστηκε από την Eldorado Gold. Ο Παπακωνσταντίνου δήλωσε ότι η “απόφαση ελήφθη αποκλειστικά επί τη βάσει μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων”. Όμως, πολλοί περιβαλλοντολόγοι υποστήριξαν ότι η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων είχε σοβαρές αδυναμίες, μεταξύ των οποίων ελλιπή επιστημονικά δεδομένα και αποκλίσεις από τις διαδικασίες της Κομμισιόν, ενώ περιλαμβάνει μια πρωτοφανή μέθοδο ακαριαίας τήξης.
Ο Γιώργος Μπόμπολας, σε επιστολή του προς το Ρώυτερς, είπε ότι “η μόνη σύνδεση που έχει η οικογένειά του με το μεταλλείο είναι η έμμεση συμμετοχή τού γιου του με ποσοστό μικρότερο του 1%”. Ωστόσο, σύμφωνα με την ιστοσελίδα της, η ΑΚΤΩΡ κατέχει το 1,1% της Eldorado Gold Corporation και το 5% της Ελληνικός Χρυσός Α.Ε., θυγατρικής της Eldorado Gold που λειτουργεί στη Χαλκιδική. Η Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. κατέχει επίσης την άδεια έρευνας του μεταλλείου στις Μαύρες Πέτρες, στο χωριό Στρατονίκη της Χαλκιδικής.
Ένα πρόσωπο που βρίσκεται επανειλημμένα στο κέντρο τής σχέσης κυβέρνησης-Μπόμπολα είναι ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου. Ο Παπακωνσταντίνου, εκλεγμένος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, ήταν ο έλληνας υπουργός οικονομικών που υπέγραψε την αρχική συμφωνία διάσωσης με την τρόικα το 2009 και, μαζί με αυτήν, αυστηρά μέτρα λιτότητας που είχαν καταστροφικές συνέπειες στην ζωή των ελλήνων. Το 2013, δόθηκε στον Παπακωνσταντίνου μια λίστα 2.000 ελλήνων με ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς και, αντί να την παραδώσει στις αρμόδιες αρχές, την κράτησε και διέγραψε τα ονόματα τριών μελών της οικογενείας του. Ως εκ τούτου, διεγράφη από το ΠΑΣΟΚ και η υπόθεσή του ετέθη υπό πλήρη κοινοβουλευτική έρευνα.
Όπως εξηγεί το Μεταλλευτικό Παρατηρητήριο του Καναδά, ο Παπακωνσταντίνου και η ελληνική κυβέρνηση χρησιμοποίησαν τον νέο νόμο fast-track προς όφελος της Eldorado:
“Ο νόμος fast-track σχεδιάστηκε για επενδυτικά σχέδια που θεωρούνται στρατηγικά και συντομεύει κι απλοποιεί όλες τις απαιτούμενες διαδικασίες. Οι εθνικές και διεθνείς συμβάσεις προστασίας δεν αποτελούν πλέον εμπόδια στην ανάπτυξη. Κάθε δραστηριότητα που εμποδίζει την εξόρυξη απαγορεύεται σε σχεδιασμένες περιοχές εξόρυξης. Και ιδιωτικές εκτάσεις μπορεί να απαλλοτριωθούν.”
Επί πλέον, το fast-track περιλαμβάνει απαλλαγή των προ φόρων κερδών και διαδικασίες για κρατικές επιδοτήσεις. Συνεπώς, η Eldorado Gold δεν υποχρεούται να καταβάλει δικαιώματα και έχει σταθερό συντελεστή εταιρικού φόρου (φόρος επί των κερδών), ωστόσο, όπως ήταν αναμενόμενο, η Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. δήλωσε ζημίες για την περίοδο 2009-2013.
Χαρακτηριστικά, υπάρχουν πολλές αναφορές που υποστηρίζουν ότι οι εξορυκτικές βιομηχανίες φοροδιαφεύγουν επιθετικά στις περιφερειακές οικονομίες. Στην περίπτωση της Ζάμπια, για παράδειγμα, ο αναπληρωτής υπουργός οικονομικών δήλωσε ότι η χώρα έχασε 2 δισ. δολλάρια από εταιρική φοροδιαφυγή, ενώ μόνο μία ή δύο πολυεθνικές που εξάγουν χαλκό (το πλέον εξαγώγιμο προϊόν της χώρας) δήλωσαν κέρδη. Οι εταιρείες προτίμησαν να μεταφέρουν τον χαλκό σε μια θυγατρική εταιρεία σε φορολογικό παράδεισο στην κατώτερη δυνατή τιμή – μια διαδικασία που ονομάζεται transfer pricing. Η έκθεση του SΟΜΟ αναλύει λεπτομερώς πώς η χρηματοδότηση της Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. ανακατευθύνεται μέσω Ολλανδίας και Μπαρμπάντος και έτσι η Eldorado Gold μπορεί να αποφεύγει την φορολογία στην Ελλάδα.
Ίσως το πιο συγκλονιστικό σ’ αυτή την περίπτωση είναι η συστηματική αντίδραση της αστυνομίας όταν έχει να κάνει με διαδηλωτές. Η Διεθνής Αμνηστία έχει καλέσει τις ελληνικές αρχές να διεξάγουν αμερόληπτες έρευνες επί των καταγγελιών για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την ελληνική αστυνομία στην Ιερισσό, η οποία έχει εξελιχθεί σε επίκεντρο των διαδηλώσεων κατά του μεταλλείου. Η αδιάκριτη χρήση δακρυγόνων και χημικών ρυπαντών, η δυσανάλογη βία και οι τυχαίες συλλήψεις είναι μερικές από τις καταγγελίες.
Δυστυχώς, τα μόνα πραγματικά συμπεράσματα που προκύπτουν απ’ αυτές τις αναφορές είναι αναπάντητα ερωτήματα: Γιατί το ελληνικό κράτος πούλησε ένα τόσο πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο στον Μπόμπολα χωρίς δημόσιo διαγωνισμό; Πώς κατάφερε ο Μπόμπολας να συγκεντρώσει τέτοιο πλούτο από την πώληση των περιουσιακών στοιχείων, ενώ ο ελληνικός λαός υποφέρει από την λιτότητα; Γιατί το ελληνικό κράτος είναι τόσο πρόθυμο να προωθήσει με fast track διαδικασίες εξορυκτικά έργα σε αρχαία δάση παρά τις ανεπαρκείς περιβαλλοντικές μελέτες; Γιατί υπάρχει τέτοια συστηματική κρατική βία προκειμένου να προστατευτεί η επένδυση αυτή;
[Άρθρο του ανεξάρτητου βρεττανού δημοσιογράφου Τζέημς Μίτσελ, δημοσιευμένο στο προσωπικό του ιστολόγιο στις 14/12/2014 – Απόδοση στα ελληνικά: Cogito ergo sum]
Σημείωση: Για περισσότερα στοιχεία σχετικά με το παραπάνω θέμα, ανατρέξτε στα κείμενα του ιστολογίου “Χρυσάφι και σκουριές (1)” και “Χρυσάφι και σκουριές (2)“, τα οποία δημοσιεύθηκαν στις 30 και 31 του περασμένου Ιουλίου.
